نویسندۀ دانا وتوانا، مؤرخ و محقق پُرکارکشورجناب نصیر(مهرین) که خوشبختانه آثار ونبشته های دلچسب پژوهشی شان پیوسته اقبال چاپ ونشریافته و به اختیارهم میهنان علاقمند ما قرار گرفته و میگیرند، دراین اواخر، اثربسیارجالب و انتباهی دیگری را تحت عنوان " اندکی در بارۀ زندان دهمزنگ "،
البته پس ازکاوشهای نفسگیر و تحمل زحمات وافر، تدوین نموده بچاپ رسانیده است.
مؤلف گرامی، یک جلد از این اثرجالب و انتباهی را با لطف فراوان به اینجانب فرستاده است که به این وسیله از ایشان سپاسگزاری مینمایم.
اثرمورد نظررا با اشتباق تمام مورد مطالعه قراردادم. همینکه چند برگی ازآنرا مرور نمودم، دیگرنتوانستم کتاب را به امید اینکه برگهای باقیمانده را در زمان دیگرخواهم خواند، یکسو گذارم، بدین معنا که این اثریکصد و سی و هفت صفحه یی را بدون مبالغه، ظرف چند ساعت محدود، با دقت ودلچسبی خاصی به پایان بردم.
گفته اند هرهنری درجامعۀ انسانی، اساسات، شرایط و اسالیب خاص خودش رادارد. پس هنرنویسنده گی نیز اقتضاآت مخصوص بخود را دارد که بایستی ازسوی نویسنده رعایت گردد، مانند دقت، شیوۀ نگارش، رعایت حقایق، ارزشمندی متن و بهبود ساختاری، دانش لازم و بالاخره درنظرگرفتن ذوق وقضاوت خواننده وامثالهم . درغیرآن، غالباً نوشته و مطلبی که از نوک خامه به روی کاغذ سپرده میشود، خواننده و مرور کننده را آنسان که باید،جذب نخواهد کرد و انگیزه درنهادش نخواهد آفرید.
جناب (مهرین) علاوه ازاینکه گوشۀ خاص ودرعین حال موضوع مهمی ازیک برهۀ تاریخ سیاسی، اجتماعی و مبارزاتی سرزمین غمبارافغانستان را برگزیده و برجسته ساخته است، بلکه با قلم توانای خویش، تسلسل موضوع را با گردآوری ازمیان انبوهی ازگفته ها و نبشته های تاریخی وپراگندۀ زندان دیده ها و یا ازقول اعضای خانواده و اقارب زندانی ها وهمچنان، حکایات وروایات حاصله، چنان استادانه به رشتۀ تحریر درآورده است که خوانندۀ اثر، موضوع ها را هم با دلچسبی خاص تا به نهایت مرور میکند، هم یکباردیگرمتوجه بیدادگریهای حکام قسی القلب دهه های سی و چهل سدۀ رفته درافغانستان میشود و هم بحال زار هزارها انسان دانا و بیگناه و شخصیت های تحصیل کرده و به درد بخورجامعۀ افغانستان عزیزما که به ناحق دردرون سلول های تیره و تار و تحت شکنجه ها و تحقیرها و تهدید های ناجوانمردانۀ منسوبین و مسوولین دستگاه های امنیتی دولت به سر اقتدارصورت میگرفت، عمیقاً متأثرمیگردد.
نکتۀ قابل توجه اینست که تعداد زیادی ازهموطنان عزیزما، بخصوص اهل سواد کشور، نام زندان های رژیم شاهی، شیوه های شکنجه و استبداد حاکمان، اسم و رسم برخی از زندان دیده ها، بدبختی های خانواده های زندانی های سیاسی، محرومیت فرزندان شان ازدرس و تعلیم وبکارگیری زولانه و غُل وزنجیر وقین وفانه و... را در لابه لای کتب تاریخی، جسته جسته خوانده اند، واما، لااقل گوشه یی از آنهمه کارروایی های ضد ارزشهای انسانی و شدیداً بیرحمانۀ رژیم استبدادی افغانستان را هیچگاه دریک اثرتدوین شدۀ مستقل نخوانده بودند. خوشبختانه جناب (مهرین) این ابتکارعمل را در روز های پسین، با تألیف، تدوین و چاپ اثر" اندکی دربارۀ زندان دهمزنگ" انجام داده است که این موفقیت را برایشان صمیمانه تبریک میگویم.
موضوعات مندرج دراین اثرتحت عناوین آتی گنجانیده شده اند :
زندان دهمزنگ درچند روایت
کار در زندان دهمزنگ
"باشه" گشایش راز اقتصادی
مزد کاردرزندان دهمزنگ
تعداد زندانیان
نیاز به تکمیل منابع موجود
زولانه درزندان دهمزنگ
واکنش سردار محمد هاشم خان در برابر پیرمرد زولانه دار
واکنش زولانه دار در برابر سردارمحمد داوود خان
پرستاران زولانه دار
دفن زندانی با زولانه
زولانۀ شهدا و تنبور نواختن مأمور زندان
عادت با زولانه
زولانه ابزار ترسانیدن مردم خارج زندان
وقتی مادر، فرزند خویش را درزنجیرو زولانه دید
ممنوعیت گرفتن موی و ناخن
جزای کوتاه کردن ناخن
شفاخانۀ زندان دهمزنگ
نمونه ی از قتل سیاسی درزندان دهمزنگ
خارجی ها در زندان
سرنوشت زنان خارجی
حال یک پاکستانی درشعر شادروان سید اسماعیل بلخی
شیخ بهلول و تأثیر گذاری او در زندان
کودکان در" کُره خانه" زندان
زندانی در فکر اطفال و خانوادۀ خویش
اخراج اطفال زندانی از مکتب
" دیوانه ها" در زندان دهمزنگ
چندنمونه از جسیه سرایی
چرا عده یی زندانی شدند؟
انسان، هرموضوعی را که تحت هریک ازعناوین بالا میخواند، هرگز نمیتواند ازتوفان رقت قلب خویش دربرابرانبوهی اززندانیان مقهور ومحروم و احساس نفرت و انزجارعمیق نسبت به حکام آنزمان جلوگیری نماید. همچنان، خوانندۀ دقیق سنج درعین حال، نتیجۀ منطقی یی را که ازمتن این اثر بر میدارد، عبارت ازاین خواهد بود که رژیم ستم شاهی (نادر – هاشم ) با اعمال سیاست های عقده مندانه، جبارانه و ضد ارزشهای انسانی درافغانستان، جفای عظیمی را درحق مردم و سرنوشت کشورانجام دادند که نتایج آنرا امروزبا فرو ریختن اشک خون ازچشم های مان می بینیم .
این اثرجالب، با قطع و صحافت موزون و پشتی رنگه و سایز یا اندازۀ " ستندرد " دریکهزارجلد درمطبعۀ " میوند" کابل بچاپ رسیده است. مطالعۀ این کتاب با ارزش را برای اولاد دل سوز و متفکر وطن توصیه مینمایم. به امید آنکه این سلسله از سوی نویسنده گان و پژوهشگران با رسالت کشور پی گرفته شده داستان غم انگیز سایر زندانیان در سایر زندان های کشورقبل ازکودتای ثور و پس از کودتا، پی گرفته شده ماحصل آن دراختیارنسل امروز و فردای ما قرارداده شود.