بررسی وقایع افغانستان از۲۰۰۱ تا ۲۰۱۴م (بخش ۱۰۹)

فساد و اختلاس دروزارت معادن
روزنامۀ " هشتِ صبح " کابل، مطالبِ تکان دهندۀ دیگری را نیزتحتِ عنوان " معادن افغانستان تاراج میشوند"، درشمارۀ یکشنبه یازدهمِ ماه حمل سال ۱۳۹۲ خورشیدی خویش به نشر رسا نید که فشردۀ آنرا دراینجا درج مینماییم:

" ... پس از انتخابِ وحیدالله شهرانی به حیثِ وزیر معادن، نفت و گاز کشور، شماری از معادن بصورت غیر قانونی با شرکت های داخلی و خارجی قرار داد شده است. همچنین آقای شهرانی ده ها مشاورِ داخلی و خارجی را با معاش های هنگفتِ دالری استخدام کرده است که هرکدامِ آن، از هشت هزاردالر تا یکصد و هفت هزار دالر امریکایی معاش می گیرند. چهل مشاورِ خارجی در مجموع، در جریان یکماه، نزدیک به یک ملیون دالرامریکایی معاش گرفته اند... مارک نسبیت، شهروند امریکایی ومشاورِحقوقی وزارت معادن و برین ادوارد کانادایی، ماهانه مبلغ یکصد و هفتهزار و پنجصد و بیست دالر، بووین و کارلوس شهروندانِ امریکا در سمت های مشاورانِ مالی و تجارتی، هر یک  حدود چهل و نه هزار و هفتصد و بیست و هشت دالر امریکایی در یکماه معاش دریافت میکنند...مشاوران و مسوولانی که معاش های دالری می گیرند، مجبورند خواستهای غیرقانونی شهرانی را بپذیرند...عتیق صدیقی، حدود سی هزار دالر و ویس شیردل بدونِ پرداختِ مالیه، ماهانه سیزده هزار و پنجصد دالر امریکایی معاش میگیرند..."
روزنامۀ متذکره، معاشات یا حقوق ماهانۀ یکتعداد ازکارمندانِ داخلی وزارت معادن و صنایع را در واقع، ده ها برابرِحقوقِ سایرِمامورین و کارمندان ِدولت دانسته چنین معرفی کرد :
وحیدالله قادری رییس پروژۀ انکشاف ِمتداومِ منابع طبیعی  ماهانه  مبلغ۳۳۶۰۰افغانی
(این درحالی بود که وی موازی بدان، از وزارت تجارت و صنایع نیز ماهانه مبلغ
۲۲۵۰۰دالر امریکایی حاصل میکرد)
محمد هارون نعیم آمرِ عملیاتی واحد مدیریتی پروژه ماهانه مبلغ ۲۳۸۲۲۵ - افغانی
محراب الدین سیرج سکرتر وزیر ماهانه مبلغ ــــــــــــــــــــــــــــ۱۲۰۹۹۸-  افغانی
احمد تمیم عاصی رییسِ پیشینِ نشرات ،ماهانه مبلغ ــــــــــــــــــ  ۱۹۲۳۷۵- افغانی
احمد زاهد داوودی ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۲۲۵۰۰۰- افغانی
سلطان محمد ایمل  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۸۶۰۳۸- افغانی
شیراحمد پرویز       ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۰۵۵۰۴- افغانی
عزت الله صدیقی     ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۰۵۲۰۰- افغانی
خان زمان امرخیل ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۱۷۳۷۵- افغانی
عبدالله منیب ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۸۰۰۰۰- افغانی
غلام دستگیر خان      ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۲۰۰۰۰- افغانی
عبدالمبین شها ب ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۵۰۰۰۰- افغانی
محمد عمر اندر   ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۴۲۵۰۰- افغانی
عبدالغفار رسین  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ   ۱۶۶۱۲۵- افغانی
نجم الدین صافی  ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ۱۳۰۰۰۰- افغانی
جواد صدیقی     ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ    ۱۵۰۰۰۰- افغانی
عنایت الله علمیارـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ۱۴۷۰۰۰- افغانی
روزنامه، علاوه ازآن که مواردِ متعددِ مربوط به سؤاستفاده ازمعادنِ افغانستان، واگذاری برخی از معادن به کمپنی های بی ثبات، امضای قرارداد ها بگونۀ ناقص و نظراتِ نهاد های مختلف مانند دیده بانِ شفافیت، جامعۀ مدنی، گلوبل ویتنس، کمیتۀ ناروی و امثالهم را به نشر رسا نید، این نکته را نیز افزود که «وحیدالله شهرانی وزیر معادن افغانستان، مزید بر حقوق ِماهانه و سایرِ امتیازات، درهرماه مبلغ ۳۷۵۰۰ دالرامریکایی  نیز بنام کرایۀ مهمانخانۀ شخصی خود اخذ میکند»
تلویزیون ۱ که ازداخلِ افغانستان نشرات دارد، درماه دسمبر سال ۲۰۱۴میلادی، باساس اسنادی که بدست آورده بود، افشا نمود که معدنِ لاجوردِ بدخشان نیزموردِ تاراج قرارگرفته است. گزارشگرِاین تلویزیون ازدو شخصِ غارتگرِمعدن ِمذکور بنام های " زلمی مجددی " و " فرماند ه ملک " نام بُرده گفت که هریک ازاین غارتگران، به تعداد دوصد تا سه صد نفر افرادِ مسلح دارند و بعضی اوقات میان هردو جناح درگیری های مسلحانه نیزبه وقوع می پیوندد. "شاه ولی الله ادیب" والی بدخشان نیزازطریق همین تلویزیون تأیید نمود که معدنِ لاجوردِ آن ولایت، بمثابۀ ملکیتِ شخصی و محلی موردِ تاراج قرارگرفته است.
منابع مطلع دیگرگفتند که موازی با یک سلسله معادن افغانستان که قبلاً ازجانبِ کارشناسانِ امریکایی سروی و نشانی شده اند، تعدادِ دیگری ازاین معادن وجود دارند که مردم افغانستان و حتا مقام های دولتی ازآن ها یا اطلاع ندارند و یا ازکنترولِ دولت خارج میباشند که بدون آگاهی و همآهنگی با اداراتِ مسوولِ افغانستان، ازسوی منابع خارجی غارت میشوند. منابع گفتند که مثلاً معدنِ اورانیم درولایت هلمند و لیتیوم درجنوبِ کشور و کرومیت درولایتِ کنرازچندین سال است که توسط امریکایی ها و انگلیسی ها بخارج انتقال داده میشود. جدول برخی ازمعادنِ افغانستان که قبلاً سروی شده اند با مقدار ارزشِ مالی آنها را شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان، بتاریخ بیست و هفتم ماه سرطان سال ۱۳۹۲ خورشیدی این چنین به نشر سپرد :
قسمت های سروی شده ای که رسما به دولت افغانستان ابلاغ گردیده است:
 
جدول ارزش منابع معدنی افغانستان
شماره ذخایر                 ارزش به دالر امریکائی
1 آهن $420,850,000,000
 
2 مس $273,998,000,000
 
3 نوبیم $81,200,000,000
4 کوبالت $50,820,000,000
5 طلا $24,996,000,000
6 مولیبد دنیم $23,892,000,000
7 عناصر کمیاب $7,406,000,000
8 اسبتس $6,322,000,000
9 نقره $5,335,000,000
10 پوتاشیم $5,090,000,000
11 المونیم $4,434,000,000
12 گرافیت $671,000,000
13 لاجورد $650,000,000
14 فلوریت -فلورسپر $644,000,000
15 فسفورس $581,000,000
16 جَست و سرب $547,000,000
17 میرکوری $495,000,000
18 سترونیتیم $408,000,000
19 سلفر $234,000,000
20 تالک $164,000,000
21 مگنیزیت $161,000,000
22 کوهالین $50,000,000
مجموعه   $908,948,000,000
 
" دیدبانِ شفافیتِ افغانستان" راپوری رامبنی برمعدن ِکرومایت درولایت کنر و شیوۀ استخراج آن، در ماه اپریل ِسال ۲۰۱۳ میلادی به نشر رسا نیده حقایق تلخی را شرح داد. (۳۹۴) بربنیاد تحقیقات علمی، علاوه ازمواد معدنی که در چوکات بالا شرح داده شده است، معادن دیگری مانند ابرک، سنگِ ریشه، سنگِ شاه مقصود، سنگِ مرمر، نمک، سرب، زمرد، گوگرد و غیره نیزدرنقاطِ مختلفِ افغانستان موجود میباشد.
درراپورمنتشرشده آمده بود که نیروهای خارجی،معدنِ کرومایت درخاص کنررا به اختیارِدو فرد بنام های " فرهاد" و" نور" قرارداده و حتا وسایلِ استخراج و پروسسِ آنرا نیز برای وی مهیا ساخته اند. راپورافزود که فرهاد نام که سابقۀ جنایی دارد، درعین حال،هم معاونِ فرماندهی پولیس محلی درخاص کنُرمیباشد وهم یک شرکتِ تجارتی بنام " شرکت افغان وفادار" را نیز تأسیس نموده دربخشِ استخراج، پروسس، فروش و صدورِکرومایت با خارجی ها معامله میکند. یعنی معدنِ کرومایت و صلاحیتِ استخراج و فروش آن بعهدۀ پولیس محلی یا همان " اربکی " گذاشته شده وهیچ حساب و کتابی هم درمیان نیست. در راپورِ مذکورعلاوه شده بود که قرارگاهِ ارتشِ پاکستان بنام " سلاله " نیز درنزدیکی های همین معدن قرارداشته و سه جناح تروریستی درآن منطقه فعال هستند : حزب اسلامی گلبدین، طالبانِ پاکستانی و سلفی های مورد حمایتِ عربستان سعودی.
دیده بان ِشفافیت اِفغانستان همچنان متذکرشد که " فرصت ها بخاطر استخراج و استفاده از معادن، خیلی از شرکتهای تجارتی را واداشته است تا فرصت های اقتصادی را در افغانستان دنبال نمایند. بعضی از کشورهایی که در نزدیکی  افغانستان قرار دارند، {غالباً پاکستان} مدتی میشودکه به شکل غیرقانونی، بسیاری از وسایلِ این کشور، از جمله عناصر قلیلۀ خاکی، کرومایت، سنگ های تزئینی، سنگ ِتالک و طلا را به یغما میبرند... منابع غیر رسمی و اما قابل اعتماد که خواستند نام شان افشا نشود، میگویند که تخمیناً یکهزار تُن کرومایت هر روزه از ولایت مختلفِ افغانستان به بیرون انتقال می یابد، این گزارش توسط وزیرمعادن آقای شهرانی تأیید گردید"
سایت "سلام وطندار" به تاریخ ۲۴ماه سپتمبر۲۰۱۵م از قول منابع مؤثق نوشت : " معادن ولایت نورستان به گونۀ غیر قانونی ازسوی افراد زورمند استخراج شده و به کشور های خارجی به بهایی کم قاچاق میشوند. "
سایت متذکره از قول فدا محمد، یکی از باشنده گان این ولایت نوشت که : " هم اکنون در این ولایت برخی در تلاش استخراج سنگهای قیمتی ازجمله بیروج (تورمالین)، زمرد، لعل و یاقوت کبود، لاجورد، یاقوت زرد، گارنیت، فلورایت و دیگر سنگهای نیمه قمیتی اند..." همین باشندۀ محل گفته است که " تنها درمنطقۀ دماوی نورستان، ۸۱ معدن وجود دارد و آنها {زورمندان} هرماه از هر معدن ۴ تا ۶ کیلو بیروج را استخراج میکنند. "
"سلام وطندار" همچنان ازقول یکی دیگراز باشنده های شهرک مندول نورستان بنام ( قدرت الله عطایی) نوشت که : " درپنج کیلو متری پاسگاه های پولیس در این ولسوالی، معادن بصورت غیر قانونی استخراج میشوند، اما تا کنون این نیرو ها واکنسی از خود نشان نداده اند."
حاجی داد محمد یکی ازنماینده های پیشین درپارلمان نیز گفته است : " حکومت ظرفیت برقراری کنترول معادن را ندارد. هم اکنون درپنج کیلومتری ولسوالی نورگرام این ولایت در منطقۀ تتین، ۱۷ معدن بیروج به صورت غیر قانونی و غیر مسلکی استخراج میشوند که در هر دوماه ۱۲اعشاریه ۸ ملیون افغانی به بهای محلی عاید دارد...عواید ماهانۀ زمرد این معدن ها به ۱۵۰۰هزار افغانی میرسد..."
به سلسلۀ تاراجِ معادنِ افغانستان درسالهای زعامت حامد کرزی، وبسایت " کلید " به تاریخ بیست و پنجم ماه عقرب سال ۱۳۹۲خورشیدی ازقولِ والی هرات نوشت که : " روزانه مقدار زیادی از معادن هرات از سوی افراد با نفوذ و استخراج کننده گان به باد فنا میرود "
درگزارش نشرشده، همچنان ازقولِ " واحدی" والی هرات آمده بود که : " ریاست معادن ِولایت هرات به هیچ عنوان بر روی معادن ِاین منطقه حاکمیت نداشته و نظارت ِدرستی را از نحوۀ استخراج معادن نشان نمیدهد که این خود، باعث شده تا شرایطِ سؤ استفاده در استخراج معادن به وجود آید. "
درگزارشِ مذکور، ازشخصی بنام " محمد رضاخوشک" نمایندۀ مردم هرات درپارلمان بحیث رییس شرکت برادران خوشک و صاحبِ امتیازِ معدنِ ذغالِ سنگِ هرات نام بُرده شده و علاوه شده بود که " باشنده گانِ ولسوالی کرخِ هرات ادعا نموده اند که محمد رضا خوشک با استفاده ازنفوذش در پارلمان، یک سلسله امتیازاتی را به شکل غیر قانونی از دَرَک معدن ِذغالِ سنگِ سبزکِ هرات به دست می آورد." اما آقای " خوشک " دربرابرِاین گزارشها گفت که " در داوطلبی که درسال ۱۳۸۵ از سوی وزارت معادن صورت گرفت، شرکت ِ برادانِ خوشک موفق شد در قبالِ خرید هرتن ذغال سنگ به پنجصد افغانی، برندۀ این قرارداد شود ... و استخراجِ ذغال سنگ از چهل هزار تن درسال، به هفتاد هزار تن درسال بالا رفته است ."
درهمین گزارش همچنان گفته شد که فساد دراستخراجِ معدن ِسنگ ِمرمر نیز وجود دارد. و ازقولِ " توریالی طاهری " نمایندۀ مردم درشورای ولایتی هرات آمده است که " او درجریانِ نظارت ازکارِ استخراجِ سنگِ مرمر دریافته است که فساد گسترده ای درمعدنِ سنگ ِمرمرِ ولسوالی چُشت  موجود میباشد..."
باید گفت که باساس معلوماتِ منابع دولتی افغانستان، همین اکنون درولایت هرات، مجموعاً سی وسه معدنِ کوچک و بزرگ وجود دارد که ازبیست معدنِ آن، مانند سنگِ مرمر، ذغالِ سنگ، سنگهای تعمیراتی، ریگ و جغل استفاده بعمل می آید. موادِ معدنی دیگردرهرات عبارت ازنفت و گاز، سمنت، طلا و یورانیم میباشد که تا همین شب و روز، بخصوص روی مشکلات نا امنی، ازآن ها استفاده صورت نمیگیرد.
برخی ازرسانه ها، تحلیلگران و کارشناسانِ افغانستان درسالهای اخیر، بحث هایی را پیرامونِ نوعیتِ معادنِ افغانستان وسؤاستفادۀ قدرتهای خارجی ازآنها نیزبه راه انداختند. " شبکۀ اطلاع رسانی افغانستان" بتاریخ بیست و نهم ماه قوس سال۱۳۹۲خورشیدی (ماه دسامبر۲۰۱۳م) نوشت که : " رادیو۲wdr آلمان، چند روزگذشته در یک بخشِ بسیار کوتاه خبری، خبرِ کشفِ معدن ِ" لیتیوم " در افغانستان را به گونه ای متفاوت از تمام رادیو های فارسی زبان و خبرگزاری های جهان اعلام داشت. این رادیو گفت: " ارتشِ امریکا یک معدنِ بزرگِ لیتیوم را در افغانستان کشف کرده است. نه تنها از لیتیوم برای سیستم های کامپیوتری دقیق ترین استفاده ها میشود، بلکه کار بُرد ِاین فلزدر سلاح های جنگی، تحول بزرگی را در حدِ یک چرخشعظیم در سلاح های جنگی بوجود خواهد آورد. " و سپس این رسانه می افزاید که : " تاکنون تنها معدن لیتیوم در کشور بولیوی بود. از لیتیوم برای ساختنِ تلفون های همراه، لب تاپ و اتومبیل های برقی که به تازه گی تولید آنها شروع شده استفاده میشود و همچنین برای تولید یکی از نادر ترین دارو ها برای بیماری های عصبی ازآن استفاده میشود. . . تصاحبِ نظامی این معدن و اعلام این کشف توسط یک جنرال امریکایی، که خبرگزاریها ارزش آنرا بالغ بر یک هزار ملیارد دالربرآورد کرده اند.. . رادیو مذکور درپایان خبرکوتاه خود اضافه کرد که اگر بخشِ اندکی از درآمد ناشی از این معدن صرف امورِ افغانستان شود، این کشور به یکی از پیشرفته ترین کشور های منطقه تبدیل خواهد شد."
یکی ازوکلای پارلمان بنام "کرام الدین رضا زاده "، درماه جون سال ۲۰۱۵م برای رسانه های داخلی گفت که داعش به معادن شمال کشور دسترسی پیدا کرده و نیرو های تحت اختیار این گروه، بصورت غیر قانونی درحال استخراج معادن افغانستان هستند...
داوودشاه صبا وزیرمعادن کشور نیربتاریخ هشتم ماه جون ۲۰۱۵م خطاب به اعضای پارلمان گفت که داعش تهدیدی جدی برای صنعتِ نوپای معدن درافغانستان است؛ زیرا چالشهای امنیتی، مانع از نظارتِ دولت بر ۱۰۰ معدن از ۳۳۹ معدن کشور میشود. به همین سلسله، آگاهان گفتند که معادنی که توسط نیروهای تحت امرداعش { وگروه طالبان} توسط متخصصان خارجی و کارگران داخلی استخراج میشوند، ازطریق مرز های پاکستان خارج ساخته شده و به قیمت گران بفروش رسا نیده میشوند.
منابع مطلع طی بررسی ها و نگارش مقاله های علمی و تحقیقی افشا نمودند که درافغانستان همین اکنون به تعداد ۱۴۰۰ نوع مواد معدنی وجود دارد که ازنګاه اقتصادی، ارزش بزرگی برای کشورخواهد داشت.
(ادامه دارد )