امضای موافقت نامه احتمالی امریکا و طالبان به کجا می انجامد

پاسخ رسول رحیم به سوالهای ضیا صدر مسئول نشراتی افغانستان امروز
ضیاالدین صدر مسئول نشراتی افغانستان امروز، سوالهایی را پیرامون احتمال امضای موافقتنامه صلح بین ایالات متحد امریکا و طالبان در پایان دور نهم مذاکرات آنها به اقتراح گذاشته است که پاسخهای رسول رحیم از این قرار اند:

ضیا صدر: دونالد ترامپ به تازگی در صحبت با رسانه‌ها حضور هجده ساله نظامیان امریکایی در افغانستان را مضحک خوانده اما همزمان گفته که امریکا باید در افغانستان حضور داشته باشد. به نظر شما هدف این اظهارات ترامپ چیست؟ چرا امریکا به رغم نارضایتی از حضورش در افغانستان همچنان بر این حضور پافشاری دارد؟

رسول رحیم: دو روز پیش یعنی به تاریخ 20 اگست دونالد ترامپ پس از نشست با مقامات امنیتی ارشد آن کشور به شمول خلیل زاد نماینده خاصش برای مذاکره با طالبان، در برابر نمایندگان رسانه ها  اشاراتی نمود که بالاخره برای به اصطلاح جنگ بی پایان در افغانستان، پایانی وجود دارد. بیان دیپلوماتیک این میلیاردر تاجر، برعکس آنچه  برخی از مخالفانش که او را در سیاست و دیپلوماسی بین المللی بیسواد و حتا دیوانه تصور می کنند، همه جوانب را در نظر داشته است و از این جهت ایجاب تفسیر را می نماید. "مضحک" خواندن این جنگ "بی پایان" که بنا به داده های تحقیقی قریب یک هزار میلیار دالر خرج برداشته است و به هیچ یک از اهداف اعلام شده اش نرسیده است، همان انتقاد از روسای جمهور سلف وی می باشد که یکی از ارکان موفقیت اش در دور اول انتخاب به حیث رئیس جمهور ایالات متحد امریکا بود و این بار نیز ترامپ می خواهد با عملی نمودن  وعده پایان دادن به جنگ افغانستان که در کارزار دور اول انتخابات علم کرده بود، بتواند بار دیگر نیز برنده انتخابات تازه در سال 1920 گردد. از جانب دیگر دستگاه اصلی قدرت در ایالات متحد امریکا( استبلیشمنت) به عنوان یک اصل خدشه ناپذیر برای مدت نا محدودی حضور نظامی در افغانستان را - به دلیل آنچه ظاهراً  جلوگیری از«خطر  تروریسم» و تکرار فاجعه تروریستی 11 سپتمبر خوانده می شود- ضروری می داند. ترامپ نه مایل و نه قادر است، از این خط قرمز عبور کند.مهم آنست که عجالتاً منظور ترامپ از پایان «جنگ افغانستان»، پایان دادن جنگ با طالبان است که بخش اعظم هزینه 50 میلیار دالری جنگ افغانستان را می بلعد. «بیرون کشیدن نیروها از افغانستان» نیز برای وی به معنای پایان پایان دادن به هرگونه حضور نظامی و بیرون کشیدن پایگاه هایش از کوهپایه های هندوکش نیست.

 ضیا صدر: به نظر شما حضور نظامی ایالات متحد امریکا در افغانستان و یا خروج کامل آن کشور از اینجا، کدام یک در انطباق با استراتیژی امنیتی اصلی واشنگتن می باشد؟

رسول رحیم: در استراتژی امنیتی ایالات متحد امریکا، چین و روسیه به حیث دشمنان اصلی تعریف شده اند. در حالی که اوباما بیشترین وزنه برای مهار زدن به قدرت روز افزون چین را در حوزه پاسفیک قرار داده بود و با نفوذ روسیه در خاور میانه و اوکرائین در گیر بود، امروز ترامپ به طور نهایت چشمگیر و فعال در حال گسترش جبهات مهار زدن به توسعه جهانی قدرت چین در همه جا، از حوزه پاسفیک گرفته تا جنوب شرق آسیا و آسیای جنوبی می باشد. برای وی دیگر هیچ تابوئی وجود ندارد.او علاوه بر جنگ اقتصادی با چین،  به تایوان هواپیماهای جنگی می فروشد و نافرمانیهای خطرناک و دومدار نسبت به بیجنگ را در هانکانگ دامن می زند. ترامپ در آغاز کار به توصیه همفکران نظریه پردازش  می خواست مودل معکوس نیکسن رئیس جمهور اسبق امریکا را در رابطه با چین دنبال کند. یعنی این بار با حمایت کرملین به مجازات و مهار زدن  پیکنگ بپردازد. اما این مودل کار گر نیفتاد. بنابراین ایالات متحد امریکا از هیچ امکانی برای مهار زدن و تضعیف روسیه رو گردان نیست. گرفتن پایگاه نظامی در افغانستان، یکی از ابتکارات امریکا و بریتانیا درآسیای جنوبی بود که عمدتاً برای ترصد و جلوگیری از توسعه قدرت رقبای جهانی واشنگتن در آسیا، به ویژه چین و روسیه ، روی دست گرفته شد. بنابراین، از نگاه من استراتژی امریکا در افغانستان هنوزهم  به نحوی حضور نظامی است، نه خروج آن کشور. اما ، از آنجائی که رقابتهای جهانی قدرتهای بزرگ یک امر دایمی است، گاه گاهی مواردی مانند افغانستان امروز پیش می آیند که قدرتهای بزرگ موافقت می نمایند در یک بازی بزرگ جهانی، موقتاً با هم نزدیک گردند و از شدت معارضات شان بکاهند.

ضیا صدر:این اظهارات ترامپ در آستانه آغاز نهمین دور مذاکرات امریکا با طالبان و در حالی مطرح شد که طالبان همواره بر خروج کامل نیروهایی امریکایی پافشاری دارند. ترامپ پیشتر نیز به حضور استخباراتی امریکا در افغانستان اشاره کرده بود. این اظهارات چه تاثیری بر روند مذاکرات امریکا با طالبان خواهد داشت؟

رسول رحیم: ترامپ در اظهاراتش بدون هیچگونه پرده پوشی از ضرورت «حضور گسترده استخباراتی» امریکا در افغانستان سخن به میان آورده است. علاوه براین،  در حالی که افغانستان را «خطرناک» و پیشرفته ترین دانشگاه یا "هاروارد" تروریستان خوانده است، افزوده است که:« امریکا همیشه باید آنجا کسی را داشته باشد». چنین اشارتی از جانب ترامپ، قطع نظر از اینکه نمی تواند بیرون رفتن پایگاه های نظامی امریکا از افغانستان را نوید دهد، می تواند بار دیگر احتمال توظیف سربازان مزدور شرکت قدیمی بدنام "بلک واتر" به ریاست اریک پرنس را مورد بحث قرار دهد.ظاهراً طالبان با شنیدن این حرفها تهدید به عدم شرکت در دور نهم مذاکرات نموده بودند. اما اظهارات نقیض بعدی شان گذرا بودن چنین مواضع را نشان می دهد.

 ضیا صدر:از دیگر سخنان تازه ترامپ در رابطه به صلح افغانستان، بی باوری اش به حاضر شدن طالبان برای مذاکره با حکومت افغانستان و علاقمندی طالبان به مذاکره با امریکا است. مطرح کردن این موضوع آیا صرف بیان واقعیت است یا نه ترامپ با این حرفها در پی موضوعی خاصی است؟

رسول رحیم: ترامپ چنین گفت:« باور ندارم که طالبان با حکومت افغانستان مذاکره کنند، طالبان به حکومت افغانستان احترام قائل نیستند و من این را درک می کنم.» همچنان ترامپ درطی اظهاراتش برای نمایندگان رسانه ها حتا یک کلمه هم نگفت که از آن بوی استخفاف و یا تحقیر طالبان بیاید. وی از اینهم پا فراتر گذاشته و از برخورد مثبت طالبان برای رسیدن به یک توافق چنین یاد نمود:« طالبان می خواهند جلو جنگ را بگیرند. آنها می خواهند جلو جنگ با ما را بگیرند.» یعنی او با جدیت تام می خواهد معامله با طالبان با بهترین شرایط ممکن برای این شورشیان سرو صورت گیرد.  ترامپ می خواهد با این سخنانش در افکار عامه چنین تلقین نماید که هیچ توجیهی برای ادامه وضع موجود در افغانستان وجود ندارد. بنابراین، او باید «نیروها» را از افغانستان بیرون بکشد. ترامپ دست کم با این حرفهایش پیشاپیش پیام می دهد که بیش از این شاید روی « مالکیت افغانی» مذاکرات بین الافغانی، آن طوری که خواست رئیس جمهور افغانستان است، پا فشاری ننماید. این امر تلویحاً می تواند همچون چراغ سبزی برای آن عده از مخالفان حکومت وحدت ملی و طالبان باشد که خواهان تشکیل یک حکومت موقت اند.

 ضیا صدر: اظهارات مقامهای امریکایی و نمایندگان طالبان در قطر در ختم هشتمین دوره مذاکرات در دوحه، ظاهرا تداعی کننده این موضوع است که دو طرف به توافقاتی دست یافته ند و در این دور مذاکرات احتمال نهایی کردن توافقنامه و امضای آن وجود دارد. در حالی که مذاکره طالبان با حکومت افغانستان بخشی از پافشاری های قبلی واشنگتن بود اما اکنون طالبان به مذاکره با حکومت اعلام آمادگی نکردند و امریکا هم نسبت به این موضوع ناامید است. به نظر شما آیا به رغم بی باور بودن ترامپ به این موضوع، طالبان حاضر به مذاکره با حکومت افغانستان خواهد شد یا امریکا نیز دیگر در پی این موضوع نیست؟

رسول رحیم: بخشی از سوال شما را من پیشتر پاسخ گفته ام. فکر می کنم هرگاه انتخابات ریاست جمهوری بی جنجالی صورت گرفته بتواند و نامزدی که کمتر رای برده است بدون مرافعه خواهی  پیروزی حریفش را قبول نماید، مسائل عملی مربوط به آتش بس ایجاب می نماید تا طرفین با هم مذاکره نمایند. شاید طالبان نیز ولو موافقتنامه ای را با امریکائیها امضا نموده باشند، بنا بر ضرورتهای ناشی از زندگانی سیاسی قدرتها مجبور به یک نوع مذاکره با حکومت منتخب گردند.

 ضیاصدر: دید شما نسبت به سیاست و عملکرد حکومت افغانستان در قبال مذاکرات صلح امریکا و طالبان چیست؟

رسول رحیم: از نگاه من صحیح ترین موضع حکومت افغانستان می توانست دفاع از قانون اساسی و نهادهای آن در جریان گفت وگوها و مذاکرات صلح باشد، مشروط بر آنکه این موضع به حیث یک امتیاز منحصر به فرد در کارزار انتخاباتی مورد استفاده قرار نمی گرفت. در هرصورت یک موضعگیری اصولی فقط در صورتی می تواند اجرائی شده و در عمل پیاده گردد که حامل یک قدرت سیاسی مشروع و اقتدار معنوی باشد. این مشروعیت می توانست دموکراتیک باشد، یعنی از جانب مرجعی نمایندگی شود که توسط اکثریت شهروندان کشور به طور پاکیزه و بی تقلب انتخاب شده باشد و یا اینکه دارای مشروعیت کارکردی باشد، یعنی برای اکثریت شهروندان افغانستان امنیت، رفاه و عدالت را تامین نموده باشد. این اقتدار معنوی می توانست با وجود اختلافات اساسی سیاسی با دیگران، در مسائل عمده مربوط به حیات ملی، رقبای اصلی مصاف طلب را بر محور یک وفاق ملی متحد گرداند. من متاسفانه نه تنها شاهد این وجوه سازنده در حکومت نمی باشم، بلکه فقدان حداقل اصول و تعهدات حکومتداری، هیئت کلی حکومت وحدت ملی را بسیار تضعیف نموده است. رئیس جمهور افغانستان خود به این واقعیت اعتراف نموده و گویا بر موثریت نقش حکومت افغانستان در مذاکرات بین الافغانی پس از انتخابات ریاست جمهوری تاکید نموده است.

 ضیا صدر: خیلی باورمند این موضوع اند که طالبان یک مهره سوخته اند و صلح و جنگ آنان تاثیری چندانی بر امنیت افغانستان نخواهد داشت. نگرانی این عده حضور و قوت گرفتن داعش در افغانستان است. آنگونه که مقامهای امریکایی نیز در این اواخر بارها به این موضوع اشاره های داشته‌اند. دید شما در این زمینه چیست؟

رسول رحیم: تجربه من نشان می دهد که در اظهار نظرها برای حل منازعات نسبت به نیروهای نظامی و سیاسی باید برخورد واقع بینانه داشت و کلمات مد روز را نباید در هر مورد به کار برد. ما چه بخواهیم و چه نخواهیم طالبان در گفت وگوهای صلح بنا بر هر دلیلی که بوده است، تا یک نیروی قابل اعتنا ارتقا یافته اند.تعارفات در آستانه و یا جریان معاملات دیپلوماتیک نباید فریبنده باشند.هم برخی از مشهورترین اندیشکده های نزدیک به ترامپ و هم جمهوریخواهان طرفدار ترامپ، طالبان را ابزاری در دست پاکستان و پاکستان را متحد همه فصول چین یعنی دشمن اصلی ایالات متحد امریکا می دانند. ترامپ نیز خواستش دایر بر حضور استخباراتی گسترده در افغانستان را علاوه بر دلایل مهمتر دیگر با همین برهان توجیه می کند و می گوید:« به هیچ کس نمی توان اعتماد کرد. هیچ کس قابل اعتماد نیست. در دنیای من - در این جهان ، من فکر می کنم به هیچ کس نمی توان اعتماد کرد.» من همچنان معتقدم که در ذات منازعه جاری افغانستان که به نام جنگ ضد ترور توسط واشنگتن آغاز شده است و از فرمول " بحران- مدیریت – ادامه بحران" متابعت می کند، کدام تغییر اساسی رو نما نشده است. من در حالی که توافق امریکا با طالبان را برقراری صلح در افغانستان نمی دانم، می توانم بگویم تا رسیدن به یک صلح واقعی تر که شرایط جداگانه ای خواهد داشت، جنگ محدود تر از امروز وجود خواهد داشت. عجالتاً این جنگ نام داعش را با خود حمل خواهد کرد. دم نقد مثلث امریکا، پاکستان و طالب ابتکار اوضاع را در دست دارند که با کدام مخالفت جدی بیجنگ و مسکو مواجه نمی باشند. زیرا از بهبود نسبی وضع امنیتی این دو قدرت بزرگ نیز نفع می برند. با اینهمه دوام چنین وضعیتی به هیچ صورت تضمین شده نیست.