امسال از اختراع رادیو توسط مارکونی ایتالیایی ۱۱۹سال میگذرد.
گوگلیلمو مارکونی که در ۲۷ اپریل ۱۸۷۴م در بولونیای ایتالیا متولد شد، در ۱۲ دسامبر ۱۹۰۱م موفق شد تا نخستین پیام را از فراز اقیانوس اطلس به کانادا بفرستد. این روز را میتوان تاریخ واقعی اختراع رادیو به شمار آورد.
مارکونی به پاس همین خدمات ارزنده در سال ۱۹۰۹م مشترکاً با براون، فیزیکدان آلمانی به اخذ جایزه نوبل در رشته فیزیک نایل آمد.
رادیو رسانه ارزان و فراگیر
پیام های رادیویی از راه شنیدن به انسان منتقل می شوند و به همین جهت رادیو رسانه ای مناسب و همراه برای هر کسی که توان شنیدن را داشته باشد، به حساب می آید. رادیو وسیله ای قابل حمل و سبک است و می توان در هر زمان و مکان از این رسانه استفاده کرد. این خصلت رادیو استفاده از نوع خاصی از تبلیغات را در این رسانه امکان پذیر می کند. هم چنین با توجه به سهولت تبلیغ در رادیو و امکان تولید آن در ثانیه، تبلیغات رادیویی نسبت به سایر رسانه ها از جمله تلویزیون ارزانتر و کم مصرف تر است. در مناطقی که بیسوادی شایع است و رسانه های نوشتاری کارآیی ندارند و نسبت عدم دسترسی به برق نمیتوان از تلویزیون استفاده کرد، میتوان از رادیو برای مقاصدی مختلف چون آگاهی بخشی، آموزش و تبلیغات استفاده برد.
رادیو، وسیله تبلیغات و دروغ پراگنی
رادیو کم‌هزینه ترین و در دسترس ترین رسانه ای است که به خصوص در زمان بروز بحران‌ها و جنگ کاربرد وسیعی می یابد چرا که منطقة پوشش امواج آن وسیع است و مخاطبان حتی در حال حرکت امکان شنیدن پیام های آن را دارند. رادیو در عین حال که نقش انکارناپذیری در اطلاع رسانی و پخش اخبار دارد، می تواند دروغگوی بزرگی هم باشد، زیرا تصویر مستند، همزمان و زنده ای از رویدادها ارائه نمی‌کند. از سوی دیگر پیام آن در فضا منتشر میشود و سندی از آن در دست مخاطب باقی نمی‌ماند. مخاطب برای تجسم صحنه‌های ترسیم شده توسط رادیو باید از قوة تخیّل خود استفاده کند. بر این اساس صاحبان قدرت به منظور ایجاد جنگ روانی قبل، حین و بعد از جنگ ها با ارائة اطلاعات ساختگی از منابع غیرموثق و غیرواقعی سوء استفاده های فراوانی از رادیو می کنند. در ادامه به دو مثال در زمینه اشاره میشود:
در سال ۱۹۹۴ تنها در صد روز، حدود هشتصد هزار نفر در رواندا توسط تندروهای قوم هوتو قتل عام شدند. هوتوها جمیعت اقلیت توتسی را هدف گرفته بودند و همین طور مخالفان سیاسی خود را فارغ از اینکه از چه قومی بودند. تندروهای هوتو یک ایستگاه رادیویی و روزنامه های را به راه انداخته بودند که نفرت پراکنی می کردند و مردم را با پیام های از جمله اینکه "علف های هرزه و سوسک (مادر کیک ها) را ریشه کن کنید" به کشتن توتسی ها تشویق می‌کردند. اسامی آنهایی که باید کشته می‌شدند در رادیو اعلام می شد. حتی راهبه ها و کشیش ها در کشتارها نقش داشتند. آنها از جمله در کشتار مردمی دست داشتند که به کلیساها پناه برده بودند. در ماه می ۲۰۲۰م فلیسین کابوگا، یک سرمایه دار رواندایی در شهر پاریس به اتهام تمویل این نسل کشی دستگیر گردید.
در افغانستان نیز در ادوار مختلف از این رسانه استفاده های مختلف صورت گرفته است. چنانچه زمانی برنامه رادیویی برای پشتیبانی پشتونها و بلوچ های آنطرف خط دیورند از طریق رادیوی کابل صورت میگرفت. با استقرار نظام جمهوریت در افغانستان تبلیغات گسترده از طرف پاکستان برعلیه رژیم جمهوری وقت به راه انداخته شد. حکومت وقت برای جلوگیری از این نشرات به جمع آوری رادیو های با موج اف ام از بازار ها دست زد.
حین حاکمیت ۱۴ ساله احزاب خلق و پرچم گوش دادن به رادیو های "امپریالیستی" مانند رادیوی بی بی سی جرم پنداشته میشد و منجر به دستگیری و تعقیب جزایی مردم عامه میگردید. از طرف دیگر رادیو آزادی از شهر پراگ به طرفداری از نیرو های مجاهدین برنامه های روزانه داشت.
طالبان نیز بعد از احراز قدرت و حلق آویز کردن تلویزیون، برای انتشار برنامه های دینی و تبلیغات شان از این رسانه استفاده بهینه کردند.
در آستانه سرنگونی رژیم طالبان نیرو های امریکایی با پرتاب رادیو های یک موجه از فضا در مناطق دوردست و شهری از سقوط حاکمیت طالبان خبر دادند. از آن زمان و در طول بیست سال گذشته ده ها دستگاه خورد و بزرگ رادیو با نشر برنامه های خبری، تفریحی، آموزشی و حتی تبلیغاتی در سراسر کشور به نشرات پرداختند. غمگنانه که رادیو ها و کارمندان آن بارها آماج حملات خصمانه طرف های درگیر قرار گرفته اند.
کميسيون ملي يونسكو همه ساله روز جهانی راديو را منحیث رسانه ای گرامی میدارد كه همواره برای زنان و مردان درسراسر جهان اولين انتخاب است. راديو كمك می كند تا صدای گروه‌های محروم و در حاشيه مانده به گوش همه برسد. راديو به آموزش بیسوادان كمك میکند و در هنگام بروز بلايای طبيعی به حفظ جان‌ها كمك میرساند. به عنوان نيروی محركه برای آزادی بيان و تكثرگرايی راديو از ملزومات ساختن جوامع فراگير دانش بنياد و ترويج احترام و تفاهم ميان مردم محسوب میشود.
Afghanistan Victims’ Rights Foundation (AVR)
بنیاد حقوق قربانیان افغانستان (بنیاد حق)
