لتا منگیشکر، آوازخوان مشهورهندوستان، به عمر ۹۲ ساله گی در شهر ممبای چشم از جهان پوشید. به این مناسبت دولت هندوستان دو روز را در آن کشورعزای ملی اعلام کرد.
در چند دهۀ پسین معنا و مفهوم موسیقی هندوستان بدون نام لتا منگیشکر نامکمل است. هنرمندی که قلب ملیون ها انسان را در سراسر جهان تسخیر کرد و اگر زمانی علاقمندانش را به گریه آورد؛ زمانی هم به شادی و سرور آنان
افزود.
اندرا گاندی، نخست وزیر فقید هندوستان، می گفت که: آن چه ما داریم دیگران هم دارند. اما دو چیز را ما داریم که دیگران ندارند: یکی تاج محل و دیگری لتامنگیشکر.
تاج محل، به مثابۀ نماد عشق، یکی از عجایب هفتگانۀ دنیا به شمار می رود که در شهر آگره در دوصد کیلومتری دهلی، پایتخت هندوستان، موقعیت دارد و از مشهورترین بناهای باشکوه دنیاست که به دستور شاه جهان، به منظور یادبود از همسرش بانو بیگم مشهور به ممتاز محل، در قرن هفده میلادی ساخته شد. خود شاه جهان نیز بعداً در همان جا به خاک سپرده شد. این بنای مشهور سالانه ده ها هزار توریست از سراسر جهان را بخود جذب می کند.
اگر معماری منحصر به فرد و باور نکردنی تاج محل حتی در قرن بیست و یکم، حیرت جهانیان را بر می انگیزد، صدای لتا منگیشکر نیز کمتر از آن قابل تحسین نیست. تاج محل یکی از عجایب دنیای معماریست و لتا منگیشکر نیز از عجایب دنیای هنر آواز خوانی و موسیقی و به جراًت می توان گفت که در دنیا یک پدیدۀ استنثایی است. در مدت بیشتر از نیم قرن آوازخوانی، صدایی که از حنجرۀ او به گوش می رسید، تا دم مرگ هم شباهت بسیاری به آواز یک جوان داشت تا به یک خانمی که نُه دهۀ زندگی را پُشت سر گذاشته باشد.
لتا منگیشکر ریکارد خواننده ی با بیشترین آهنگ را در سراسر جهان دارد که تقریباً به ۶۰ هزار آهنگ در ۳۶ زبان می رسد. همچنان برندۀ بیشترین جایزۀ هنر آوازخوانی در هندوستان است. او محصول اوضاع و شرایط و زمان خودش بود و همان طوری که آن اوضاع و شرایط و زمان تکرار نمی گردند؛ او هم منحصر به فرد ماند و تکرار شدنی نیست.
سال ها قبل شنیده بودم که وقتی لتا منگیشکر آهنگی را برای فلم مغول اعظم خواند، هزاران دختر هندی تحت تاثیر این آهنگ با پسران مورد علاقۀ شان بدون رضایت خانواده ازدواج کردند. (برای شنیدن این آهنگ روی لینک
کلیک کنید)
این آهنگ برای نسل اول هنرمندان سینمای هندوستان خوانده شد؛ و حال اکثر آن هنرمندان نسل اول یا فوت کرده اند و یا دوران کهولت را سپری می کنند و دیگر روی پرده سینما نمی آیند. اما با غیبت آنان از دنیای سینما، که زمینه های اولیۀ شهرت لتا را فراهم آورده بودند، آواز و شهرت لتا منگیشکر به خاموشی نگرائید. او برای نسل جدید سینما و برای اولادۀ آن سینما گران نیز آواز خواند و در صدایش همچنان طراوت و شادابی و سوز و گداز را حفظ کرد.
اگر از گفتن و نوشتن در مورد شهرت جهانی لتا بگذریم، در سال های خیلی دور و در ایامی که فضای جنگ در جغرافیای ما مستولی نگردیده بود، صدای جادویی او به خانه های مردم راه پیدا کرده بود و آواز او از بلندگوهای رستوران ها، کافه ها و شیریخ پزی های شهر کابل، به هدف جلب بیشتر مشتری ها، به گوش می رسید.
اما این اسطورۀ آواز و موسیقی تا رسیدن به قله های شامخ هنر راه دور و درازی را پیمود. او که گام های اولیه را به مشکل روی سکوی موسیقی می گذاشت، گام به گام به بلندای ترقی و شهرت راه میافت و قلوب بیشتری را تسخیر می کرد. با آواز جادویی لقب بلبل هندوستان را کمایی کرد.
امروزه، شهرت او جغرافیای هندوستان را درنوردیده و به پنج قارۀ دنیا رسیده است و کمترعلاقمند هنر موسیقی را می توان سراغ کرد که نام، آهنگ و یا آهنگ هایی از او را نشنیده باشد؛ و این همان مقام و شهرتی است که او بحق سزاوار آنست. از جانبی، شهرت جهانی و درنوردیدن مرزهای جغرافیایی هندوستان، نشان دهنده این موضوع است که هنر مرزِ رنگ و مذهب و قوم و ملیت و نژاد نمی شناسد؛ تنها پیام محبت و دوستی و صلح به انسان ها منتقل می سازد و این همان رسالتی است که هنر بدوش دارد.
در دنیای امروز که از هر سویی طبل جنگ و گلوله نواخته می شود و هر روز خون انسان های بیشماری بر زمین می ریزد؛ آوازی که عشق و محبت و دوستی و صلح و اخوت را به گوش دیگران می رساند، قابل ستایش و تقدیر است. صرف نظر ازین که این آواز هندو و عیسوی است و یا مسلمان و غیر مسلمان. مرزکشی هایی بر بنیاد دین و مذهب و ملیت و نژاد و قوم دنیای ما را نا امن ساخته است. وظیفه و رسالت انسان کنونی تبلیغ صلح و دوستی میان ملت های مختلف دنیاست و هنر و هنرمندان نیز یکی از رسالتمندان این ماموریت خطیر.
جا دارد به احترام و یاد این هنرمند جاودانه به پا خاست و لحظۀ سکوت کرد.
****
