جستاری اندر باب تذکره لعل بدخشان

تذکره لعل بدخشان، نوشته‌‌ای است از محمد طاهر بدخشی که کار این اثر را در سن بیست سالگی خویش به اتمام رسانده است. این اثر وزین تاریخی را آقای غلام حبیب نوابی در 15 ماه میزان سال 1332خورشیدی در شهر فیض آباد استان بدخشان برای اولین بار به دست نشر سپرده بود که خوش‌بختانه اکنون افتخار چاپ دوم آن را نشر درواز به دوش دارد.

لعل بدخشان اثریست در باره ادبیات قدیم بدخشان که زندگی شاعران و نویسندگان مانند ابوالحسن امیر خسرو بدخشی، احقربدخشی، اظهر بدخشی، ابتر بدخشی، انور مجددی- بدخشانی‌که معروف‌ترین شاعران زبان فارسی مانند بیدل، سنایی غزنوی، مولانا عبدالرحمن جامی، فرخی سیستانی، ابوعبدالله رودکی، فردوسی طوسی، عنصری بلخی، ناصر خسرو، ظهیر فاریابی، مولوی، شیخ فریدالدین عطار، شیخ سعدی، حافظ شیرازی، صایب تبریزی، هلال چغتایی، مولانا اقبال لاهوری، وحشی بافقی، پروین اعتصامی، شهریار، عشقری، خواجه عبیدالله هبا، میر اولیا حسین مغموم، طغرل احراری و غیره در وصف این جغرافیایی تاریخی شعر سرودند که در زیر به چندی از این سروده‌های وزین در وصف بدخشان می‌پردازیم: 
بیدل:
دور گردون از وقار اهل دل آگه نشد
ورنه دل باییست ازکوه بدخشان ریختن
سنایی غزنوی:
سالها باید که تا یک سنگ اصلی زافتاب
لعل گردد در بدخشان یا عقیق اندر یمن
فرخی سیستانی:
چون پرند نیلگون بر روی پوشت مرغزار
پرنیان هفت رنگ اندر سر آرد کوه‌سار
ارغوان لعل بدخشی دارد اندر مرسله
نسترن لؤلؤ بیضا دارد اندر گوشوار
ابود عبدالله رودکی: 
... چند از او سرخ چون عقیق یمانی
    چند از او لعل چون نگین بدخشان
ظهیر فاریابی:
بوی آسودگی از خاک شهیدان مطلب
غیر لخت جگر از کوه بدخشان مطلب
مولوی:
چون خورشید حمل آمد و شعاش در عمل آمد
ببین لعل بدخشان را و یاقوت ز کاتی را
آفتاب رخش امروز زهی خوش بتفات
که هزارن دل از او لعل بدخشان شده است

شیخ سعدی:
گرسنگ همه لعل بدخشان بودی
پس قیمت سنگ و لعل همه یکساند بودی
حافظ شیرازی:
رخت را ماه تابان می توان گفت
لبت لعل بدخشان میتوان گفت
مولا اقبال لاهوری:
فکر رنگینم کند نزد تهی دستان شرق
پاره لعلی که دارم از بدخشان شماست
پروین اعتصامی:
برو از ماه، فراگیر دل افروزی
برو از مهر بیاموز درخشانی
پیش زاغان مفگن گوهر یکدانه
پیش خربنده مبر لعل بدخشانی
این جا دارد که از نشر درواز به انجنیر احمد نجیب بیضایی و همکارانشان سپاسگزاری نمایم که این انتشارات در سدد نشر و پخش نوشته و آثار شاعران و نویسندگان شهیر بدخشان قدیم از جمله نشر این اثر ارزشمندی تاریخی در حوزۀ ادبیات بدخشان تلاش می‌نماید.