در رابطه با تلاش های امنيتی و استخباراتی انگليس ها برای حمايت از رژيم دست نشاندۀ نادری، درين جا برای جلوگيری از طولانی شدن کلام، تنها به ذکر چند نمونه از اسناد مربوط به سفر اول از جملۀ دو سفر غازى امان الله خان برای شرکت در مراسم حج اکتفا ميکنيم. اين اسناد از دوسيه های استخبارات استراتيژيک افغانستان شامل مکاتبات ديپلوماتيکی ميباشد
که بين اندريو ريان Andrew Ryan سفير بريتانيا در جدۀ عربستان سعودى، پيرسى لوراين Percy Loraine کمشنر عالى بريتانيا در قاهرۀ مصر، مکوناچى Richard Roy Maconachie وزير مختار انگليس در کابل، رابرت گراهام Robert Graham سفير انگليس در ايتاليا، آرتر هيندرسن Arthur Henderson از دفتر خارجه، نائب السطنۀ هند بريتانوى در دهلى جديد و وزير دولت براى امور هند بريتانوى ردوبدل شده اند.
اين اسنادنه تنها عمق ترس وبيم مقامات انگليسى از فعاليت هاى غازى امان الله خان و بکار انداختن دستگاه وسيع و عريض آنها براى جلوگيرى از برگشت وى به منطقه و افغانستان را نشان ميدهد، بلکه جواب دندان شکن به آنعده از مخالفين غازی امان الله خان نيز خواهد بود که مدعی اند قهرمان آزادى افغانستان بعد از پناهندگى در ايتاليا قهرمانى و ياران جان بر کف خويش را فراموش کرد، در برابر استبداد دوره هاى بعدى سکوت کرد، در برابر کشتار هواداران و يارانش بى تفاوت ماند، و از مصاحبه با خبرنگاران فرار کرد. اين اسناد گفتار «هنديه دافغانستان» ، دختر غازى امان الله خان ، را هم که ميگويد، خانواده اش در تبعيد با مشکلات شديد اقتصادى دچار بوده است، تائيد نموده، علت تقاضاى عوايد دارائى شخصى ملکه ثريا را از رژيم خاندانی نادرشاه روشن ساخته ، و متهم نمودن غازى امان الله خان به بزدلى و سازش با انگليس ها را رد ميکند. در لابلاى اسناد ذيل که بدون هيچ تبصرۀ براى قضاوت خود خوانندگان گرامى تقديم ميشوند، از فشار انگليس ها بر دولت ايتاليا نيز پرده برداشته ميشود.
١. تلگرام ١٤ اپريل ١٩٣١ سفير انگلستان در جده به دفتر خارجه
درين تلگرام محرمانه، اندريو ريان Andrew Ryan سفير بريتانيا در عربستان سعودى به آرتر هيندرسن Arthur Henderson در دفتر خارجه مينويسد که «من ترتيباتى را گرفته ام تا در بارۀ حرکات شاه سابق افغانستان زودترين اطلاعات را بدست آورم . شما مشکلات کشف فعاليت هاى مخفى در مکه را درک ميکنيد. من امروز صبح طى يک صحبت از يوسف ياسين [نزديک ترين مشار و سکرتر سياسى عبدالعزيز ابن سعود پادشاه عربستان سعودى- زمانی] بصورت عادى راجع به درست بودن آوازه هاى امدن شاه سابق افغانستان به حج، پرسيدم . وى در جواب گفت که امان الله تصميمش را در يک مکتوبى اعلام کرده است . وى خودش علاوه کرد که [شاه عبدالعزيز- زمانی] ابن سعود شرکت حاکم فعلى افغانستان [محمد نادرشاه] رادر مراسم حج ترجيح ميدهد، اما بنا به دلايل مذهبى نميتواند مانع شرکت امان الله شود. اين به اساس اصول قبول شدۀ است که نميتوان از اجازۀ دخول هيچ مسلمى به اماکن مقدس جلوگيرى کرد. وى از هيئتى از کابل هم ذکر کرد. من از آشکار ساختن هر نوع علاقۀ خاص به امور افغانستان اجتناب ورزيدم . من راجع به خطر اعلام رسمى پاليسى يا ترور کدام اسناد قبلى ندارم . بنا بران، تا انکشافات بعدى ويا در صورت طولانى شدن اقامت وى ، لازم افتد، من پيشکش آنرا به حکومت حجاز خوب نميدانم . ترور در دوران مراسم حج بعيد به نظر ميرسد» .
٢. تلگرام ١٤ اپريل ١٩٣١ کمشنر عالى بريتانيا در قاهره به دفتر خارجه
درين تلگرام پيرسى لوريان Percy Loraine به آرتر هيندرسن Arthur Henderson نوشت که «صبح ٩ اپريل امان الله، شاه سابق افغانستان، در پورت سعيد پياده شده، و به همراهى يک مأمور پوليس با قطار چاشت روانۀ "سويز" شد. احمد[؟] طرزى و اديب خان با وى بودند. چهار افغان ديگر، غلام نبى [غلام نبى خان چرخى پسر سپه سالار غلام حيدرخان چرخى ]سفير افغان در انگوره، شجاع الدوله، عبدالعزيز [چرخی] و فضل احمد، بتاريخ ١١ اپريل از الکسندريه وارد سويز شده و توسط امان الله پذيرائى شدند».
در جواب يک سؤال دو نفر مصرى، هردو نفر "وفدى"[ اعضاى حزب سياسى آزادى ملى وفدا که در دوران سالهاى دهۀ ٢٠ و ٣٠ يکى از محبوبترين و پرنفوذترين احزاب سياسى مصر بود. اين حزب در انتقال قدرت از شاهى مطلقه به شاهى مشروطه که توسط پارلمان انتخابى ملى اداره ميشد و قانون اساسى ١٩٢٣نقش عمدۀ داشت . اين حزب بعد از کودتاى نظامى سال ١٩٥٢ منحل شد - زمانی]، که آيا وى تصميم گرفته است به افغانستان برگردد، امان الله گفت که وى براى جلوگيرى از خونريزى مردم، کناره گيرى کرد. وى علاوه کرد که برگشت وى به افغانستان ، مربوط به ارادۀ مردم است، که در مدت کمتر از شش ماه درين باره تصميم خواهند گرفت. وى اظهار داشت که سفرش به حجاز هيچ مقصد سياسى نداشته و تنها براى حج است . اما يک افغان در سويز اظهار عقيده نموده گفت که امان الله نيت دارد با آن رهبران افغان ملاقات کند، که احتمالاً براى ملاقات با وى به حجاز مى آيند.
توقع ميرود که امان الله و همچنان چهار افغانى که در پرگراف دوم ذکر شدند، توسط کشتى بخارى "طايف" امروز بطرف جده حرکت کنند. از تماس با سفير در قاهره کدام راپورى داده نشده است.»
قابل ياداوريست که سفير افغانستان در قاهره حضرت محمد صادق المجددى بود. بروايت دانشمند شناخته شدۀ افغان، آقاى فضل غنى مجددى (نواسۀ حضرت محمد صادق مجددى) بعد از آنکه محمد نادرشاه ، خلاف سوگند و پيمانى که با حضرت فضل عمر مجددى ( نورالمشايخ) داشت، تخت افغانستان را غصب نمود، نخست وزارت عدليه را به برادر کوچک، حضرت محمد صادق المجددى، پيشنهاد کرد، که پذيرفته نشد. حضرت صاحب دليل نپذيرفتن وزارت عدليه را به محمد نادرشاه توضيح داده گفت که «فردا اگر خودت مثل امان الله خان به کمک احتياج شوى، باز من بحيث وزير عدليۀ شما، به شما کمک کرده نميتوانم، اما شايد بحيث حضرت شوربازار بتوانم کمک کنم». بعد از آن بود که وزارت عدليه به حضرت نورالمشايخ داده ميشود. حضرت محمد صادق المجددى ازاين قبولى وزارت عدليه توسط برادر بزرگ خود ناراحت شده ميگويد که «من که برادر خورد شما بودم اين وزارت را قبول نکردم، شما چرا قبول کرديد؟». بنظر خانوادۀ مجددى، تقرر حضرت محمد صادق المجددى بحيث سفير در مصر، دور کردن او از صحنۀ سياسى افغانستان يا به عبارت ديگر تبعيد به خارج تلقى ميشود. (گفتگوى تلفونى استاد فضل غنى مجددى با مؤلف در کاليفورنيا ى شمالى). از تلگرام و اسناد ديگر آرشيف هند بريتانوى معلوم ميشود که انگليس ها و رژيم محمد نادر شاه از سفير افغانستان در قاهره مطمئن نبوده و او را تحت مراقبت داشتند. از طرف ديگر، از خاطرات خود مجددى فهميده ميشود که او در دوران مراسم حج آن سال اشتراک نموده و به نفع رژيم محمدنادر خان فعاليت ميکرده است. در صفحۀ ١٥٨ خاطرات حضرت صاحب شوربازار ميخوانيم که «در ايامى که امان الله خان در حجاز بنام حج آمده بود، غلام نبى خان هم حضور داشت و براى مراجعت او به کابل بذل مساعى ميکرد و بطور آشکار و بى پرده اقدامات مينمود. وقتيکه محرر عاجز به حجاز رسيدم و براى رفع اسبابىکه افغانستان را باز به انقلاب مى انداخت داخل اقدامات شدم و همگى زحمات غلام نبى خان و امان الله خان برباد شد، ازمن خيلى شکايت ميکرد. من از حکومت مطبوعه ام خواهش کردم که بايد غلام نبى خان را به کابل طلب نکنند و بگذارند که خارج مملکت باشد، ولى نظريۀ من قبول نشد...».
٣. تلگرام ١٥ اپريل مکوناچى سفير انگلستان در کابل به آرتر هيندرسن Arthur Henderson در دفتر خارجه
درين تلگرام که به جواب تلگرام شماره ٣٧ نوشته شده است، سفير انگلستان در کابل از اقدامات غير مترقبۀ غازى امان الله خان بيم داشته، خواهان مراقبت شديد وى بوده براى توجيه دلايل آتى را ذکر نموده مينويسد :
- وى قادر است از جان گذشته مثل [جنگ ] سال ١٩١٩ [ خطر بزرگ را قبول نموده ] دست به قمار بزند.
- بنظر نادرشاه ، اگر وى به سرحد هند برسد، چانسش بسيار هم بد نخواهد بود، رجوع شود به ارسالى شماره ٦٣ تايخ ٩ سپتمبر من .
- مثل سال ١٩١٩، در حالت فعلى هم خبررسانان برايش راجع به احساسات قبايل به نفع وى و تأثيرات پروپاگند لاهور [اشاره به نشر نامۀ غازى امان الله خان در جريدۀ زميندار لاهور - زمانی] راپور هاى مبالغه آميز ميفرستند.
- فقر شايد او را بيشتر به ماجراجوئى آماده سازد، تا ازين حالت برآمده ، و ممکن از منابع روسى برايش پول داده شود.
- اقدامات حکومت ايتاليا و علاقه به پنهانکارى خودش، مشکوک بنظر ميرسند، خصوصاً با درنظرداشت راپور دريافت شدۀ تاريخ ١٢ ماه مارچ توسط حکومت هند که در آن در رابطه با امان الله توافق سرى بين ايتاليا و روسيه، و توطئۀ روسيه در ايالت سرحدى شمال غربى به نفع امان الله ذکر شده است.
- تلگرام مؤرخ ٤ اپريل کمشنر عمومى ايالت سرحدى شمال غربى ، معتقد است که جنبش سرخپوشان عبدالغفار [خان ] با قضيۀ امان الله ارتباط نزديک دارد.
- اين واقعيت که امان الله همين حالا با پاسپورت داراى نام مستعار سفر ميکند، تبديل ان و ناپديد شدنش را آسان ميسازد.
در روشنى [نکات] فوق، من تدابير احتياطى ذيل را سفارش ميکنم :
- براى جلوگيرى از ناپديد شدنش، مراقبت شديد وى در حجاز
- و اگر وى ناپديد شود، بررسى کردن دقيق حجاجى که از حجاز بطرف شرق سفر ميکنند.»
٤. تلگرام ١٩ اپريل سال ١٩٣١ نائب السلطنه هند براى سکرتر دولت در امور هند
وايسراى هند بريتانوى درين تلگرام به وزير دولت انگلستان براى امور هند مينويسد که «ما مشکلات کشف فعاليت هاى مخفى در مکه و اهميت آنرا درک ميکنيم، اما آنچه واقعاً اهميت حياتى دارد، معلومات راجع به حرکت امان الله بوده و اينکه تا وقتى وى در حجاز باشد، نبايد از نظارت ما دور و ناپديد شود. اگر وى حجاز را از طريق بحر ترک کند، ما براى بدست آوردن جزئيات مکمل ، مثل اسم فرضى، تغير لباس ، تاريخ، کشتى، منزل مقصود، و همراهانش سپاسگزار شماخواهيم بود. ما اطمینان داریم، که بدون پيش داورى راجع به سوال وقوع مصارف درگیر، براى بدست آورد اطلاعات دقيق اين نقاط ، هر نوع تلاشى صورت خواهد گرفت . (کاپى به کابل) .»
٥. تلگرام ١٩ اپريل اندريو ريان سفير انگلستان در جده به آرتر هيندرسن در دفتر خارجه
درين تلگرام سفير انگليس اطلاع ميدهد که غازى امان الله خان و همراهانش صبح ١٨ ماه اپريل به جده رسيده و بعد از ظهر روانۀ مکه شدند. تلگرام مى افزايد که « آنها لباس حج [احرام] پوشيده بودند و از ايشان استقبال شاندارى بعمل آمد، که در آن چندين نفر از مأمورين عاليرتبه هم سهم گرفتند. فواد همزه [معين وزارت خارجه و يکى از همرازان پادشاه عربستان سعودى - زمانی] به ساختمان لنگرگاه کشتى رفته، و والى جده بداخل کشتى رفت . بغير از همراهان شاه سابق، چندين حاجى ديگر افغان هم در همان کشتى رسيده بودند. کپتان کشتى گفت که شاه در دوران سفر به مکالمه علاقه نداشته خاموش بود. غلام جيلانى [چرخی] سفير سابق افغانستان در ترکيه ، که سال گذشته هم اينجا بود، حضور داشت. وى برادر غلام نبى است ، که بعد از تغير رژيم در کابل ، به عوض وى تعين شد».
سفير انگليس مينويسد که « گرچه استقبال [از شاه سابق] شاندار بود، اما من فکر ميکنم که نبايد به آن بى جهت اهميت زيادى را قايل شد. فواد شب گذشته اشارتاً گفت : گرچه بعضى اوقات، مثل رويداد فعلى که هيئت کابل هم رسيده است، شرم آور است، اما حکومت حجاز بايد در چنين موقعى استقبال مينمود. وى گفت که ابن سعود تصميم داشت ديروز به جده بيايد، اما تصميمش را بخاطرى به تعويق انداخت تا فکر نشود که به ملاقات امان الله آمده است».
٦. تلگرام ٢٠ اپريل نائب السطنۀ هند به وزير دولت در امور هند
درين تلگرام وايسراى هند در صورت احتمال تصميم غازی امان الله خان برای بازگشټ به افغانستان از پلان کشتن يا توقيف غازی امان الله يادآور شده مينويسد که « ما اعتراف ميکنيم که اين همراهى شخصيت هاى برجستۀ که به رژيم گذشته ارتباط نزديک دارند، بطرف حجاز، به اين سؤ ظن مى افزايد که شايد شاه سابق دست به کدام اقدام فورى بزند، اما ممکن است که از نظر سياسى وى اين کار را بعد از اداى مراسم حج انجام دهد. درينصورت، وى قادر نخواهد بود قبل از اواخر ماه اپريل (٢٩ اپريل مصادف با ١٠ ذالحجه ميباشد) مکه را ترک بگويد.
اگر بعد از آن وى بکوشد به افغانستان برسد، او شايد يا از راه زمينى طرف شمال و يا راه بحرى پيش برود. اگر وى مسير زمينى را انتخاب کند، مجبور است از عراق يا پارس، و يا هردو بگذرد. حکومت اعليحضرت [پادشاه انگلستان] راجع به اينکه در عراق چه ميتواند و چه را بايد انجام دهد، بهترين قضاوت را خواهد کرد، اما ما فکر نمى کنيم که تلاش مداخله در حرکت وى در پارس ممکن و يا مطلوب باشد. اما اگر وى با کشتى از يکى از بنادر سواحل عربى خليج عازم پارس شود، او بايد حتماً به بحرين برود، و اگر قابل قبول باشد، بايد از پيشرفت وى در آن نقطه ممانعت شود. اما به عقيدۀ ما پلانى که احتمال بيشتر دارد اينست که وى در حجاز هويت خودرا پوشانده و تلاش ورزد در لباس حاجيان عودت کنندۀ هندوستانى يا افغان از طريق هند استفاده کند. اين را بايد به خاطر داشت که درين موسم علاوه بر حاجيان ، افغانان محلى هم به تعداد زياد در بسيارى نقاط هند موجود بوده و کشف را مشکل ميسازد.
ما تصور ميکنيم که اگر وى پاى خود را در خاک هند بگذارد، شما اقدام ما را براى دستگيرى اش تائيدخواهيد نمود، و بر همين اساس دستگاه خود را آزمايش ميکنيم تا ببينيم در نقاط مختلف احتمال دخول، چه وسايل شناسائى را در دسترس داريم ».
وايسراى هند از بى خبرى ودرک اين خطر واقعى توسط محمد نادر شاه تعجب نموده تقاضا مينمايد تا محتواى تلگرام هاى اخير از جده و مصر توسط مکوناچى، وزيرمختار انگليس در کابل، بدسترس وى گذاشته شود. او مينويسد که «در آنصورت، ما پيشنهاد ميکنيم که، مشروط به تائيد شما، به او نتنها اجازۀ خواستن عکس ها، شرح مفصل، و وسايل ديگر شناسائى شاه سابق و همراهان او داده شود، بلکه ما همچنان با صميميت اماده هستيم تا به ايجينت هاى فرستاده شدۀ نادر اجازه دهيم تا با مأمورين ما در بنادرى که حجاج پياده ميشوند، همکارى کنند. نادر طبعاً اشخاص معتمدى را که با چهرۀ شاه سابق و همراهانش آشنا باشند، خواهد فرستاد. اين اشخاص طبعاً در هند کدام منصب رسمى نداشته، بلکه تمام امکانات لازم برايشان داده خواهد شد. ».
٧. تلگرام شماره ١٢١ مؤرخ ٦ مى، اندريو ريان سفير انگلستان در جده به آرتر هيندرسن در دفتر خارجه
درين تلگرام سفير انگليس در جده مينويسد که « من باگرفتن آخرين راپور از مکه تصور ميکنم که شاه سابق فراتر از نشان دادن تقوا، دست آورد بيشترى نداشت، هرچند که وى با هندوستانى ها و افغانها تماس هاى متعددى داشت ، و درين رابطه شايد راه را براى کوشش بعدى بدست آوردن دوبارۀ تاج و تخت اماده ساخته باشد. بنظر ميرسد که هيئت کابل که توسط سيف الرحمن حمايت ميشد، بمقابل وى ايستادگى نموده باشد. هيچ نشانۀ از همدردى سفير افغانستان در قاهره در دست نيست . .. کاپى يک جزوۀ نه (٩) صفحه يى به درى که توسط شاه سابق در مکه توزيع شده است، به حکومت هند [بريتانوى] فرستاده شد. اين جزوه حاوى دفاع مفصل از گذشتۀ خودش و سؤ استفادۀ نادر ميباشد».
٨. تلگرام ٦ مى وايسراى هند به پيرسى لوريان Percy Loraine
درين تلگرام نائب السلطنۀ هند به کمشنر عالى بريتانيا در قاهره مينويسد که « از جده راپور رسيده که امان الله و همراهانش ممکن است حجاز را توسط کشتى بخارى ايتالوى ترک بگويند. توقع ميرود که اين کشتى بتاريخ ٨ مى از جده بطرف جينوا حرکت کند. آيا ممکن است هنگام عودت ترتيبات شناسائى شاه سابق توسط همان صاحب منصب شعبۀ اروپايى گرفته شود که با وى هنگام خروج مصاحبه نموده بود؟ وقتى از شناسائى شاه سابق مطمئن شديد، حکومت هند از اين اطلاع شما خرسندخواهد شد. »
٩. تلگرام ٨ مى گراهام R. Graham به دفتر خارجه
درين تلگرام سفير انگليس از روم به دفتر خارجه مينويسد که « افتخار دارم به اطلاع شما برسانم که مطابق به اطلاعاتى که توسط وزارت امور خارجۀ [ايتاليا] از انعده از اعضاى معيتى شاه سابق که درينجا باقيمانده اند، بدست آمده است، انتظار ميرود که وى [ غازى امان الله خان ] در اواسط اين ماه به روم برگردد. طورى که من در تلگرام شماره ٧٨ مؤرخ ٤ اپريل خود اطلاع داده ام، وسايل شخصى شاه سابق براى تأديۀ قروضش ضبط شده است ، و اعتقاد برين است که وى ايتاليا را تقريباً بدون هيچ پولى ترک گفته است . اين وضعيت براى هر تلاش حاصل کردن دوبارۀ تخت افغانستان يک نقص بزرگ ثابت خواهد شد، مگر اينکه وى در جده و يا جاى ديگر پول جمع آورى کند.»
١٠. تلگرام ١٢ مى آرتر هيندرسن Arthur Henderson به گراهام R. Graham
درين تلگرام محرمانه، سفير انگليس در روم مينويسد که « من ديروز از وزير امور خارجه [ايتاليا] راجع به رفتار شاه سابق در مکه پرسيدم، و از او خواستم تا من را راجع به رفتار و حرکات آيندۀ وى باخبر نگهدارد. وزير امور خارجه در رابطه با رفتار شاه سابق اظهار رنجش کرده، وعده داد تا وى را تحت نظر داشته و معلومات کامل را در اختيار من قرار دهد. وزير امور خارجه گفت که شاه سابق از حکومت ايتاليا خواسته بود تا حرکت بطرف مکه را از ما مخفى نگهدارد، که البته حکومت ايتاليا آنرا رد کرد. جلالتمأب علاوه کرد که وى شخصاً با دادن پناهندگى به شاه سابق در ايتاليا، مخالفت ورزيده بود، که مورد قبول قرار نگرفت. درين جا براى شاه سابق يکمقدار همدردى طبيعى وجود دارد، و پادشاه ايتاليا براى رهايشش يک قسمت قصر ناپلس را داده است، اما حکومت ايتاليا با قبولى هرنوع مصارفى که آنرا براى رهايش آماده سازد، به شدت مخالفت کرد. وزير امور خارجه از فعاليت هاى سياسى شاه سابق هيچ اطلاعى نداشت، اما معتقد بود که وى در مضيقۀ اقتصادى قرار داشته و بى فائده تلاش ميورزيد تا از راه خريد و فروش خانه در روم، پولى را کمائى کند».
١١. تلگرام ١٢ مى، مکوناچى Richard Roy Maconachie به آرتر هيندرسن Arthur Henderson
درين تلگرام وزير مختار انگليس در کابل به شعبۀ خارجه مينويسد که « وزير خارجه [ افغانستان ] مراتب تشکر حکومت را از مواد راپورهاى جده که توسط من داده شده بود، اظهار داشته است. ترتيبات استخباراتى خود آنها نيز بصورت بسيار درست کار ميکرد، اما مکاتيب من در ارزيابى درست بودن آن بسيار مفيد بود.
آنها فکر ميکنند که امان الله به ايتاليا برخواهد گشت، اما معتقد اند که وى با روس ها در رابطه با اقدام بعدى به يک توافق سرى رسيده است. آنها درين زمينه از هر معلومات استخباراتى حاصلۀ حکومت اعليحضرت [ پادشاه انگلستان ] مشکور خواهند بود، چون سفير خود شان در روم ، اگر بدتر نباشد، بى کفايت است، و آنها از رفتار حقيقى حکومت ايتاليا راضى نيستند».
منابع:
- اسناد آرشيف انگلستان، تلگرام ١٤ اپريل ١٩٣١ سفير انگلستان در جده به دفتر خارجه
- تلگرام ١٤ اپريل ١٩٣١ کمشنر عالى بريتانيا در قاهره به دفتر خارجه
- تلگرام ١٥ اپريل مکوناچى سفير انگلستان در کابل به آرتر هيندرسن Arthur Henderson در دفتر خارجه
- تلگرام ١٩ اپريل سال ١٩٣١ نائب السلطنه هند براى سکرتر دولت در امور هند
- تلگرام ١٩ اپريل اندريو ريان سفير انگلستان در جده به آرتر هيندرسن در دفتر خارجه
- تلگرام ٢٠ اپريل نائب السطنۀ هند به وزير دولت در امور هند
- تلگرام شماره ١٢١ مؤرخ ٦ مى، اندريو ريان سفير انگلستان در جده به آرتر هيندرسن در دفتر خارجه
- تلگرام ٦ مى وايسراى هند به پيرسى لوريان Percy Loraine
- تلگرام ٨ مى گراهام R. Graham به دفتر خارجه
- تلگرام ١٢ مى آرتر هيندرسن Arthur Henderson به گراهام R. Graham
- تلگرام ١٢ مى، مکوناچى Richard Roy Maconachie به آرتر هيندرسن
(پايان)
