به اساس مکاتيب و راپور های سفارت انگليس در کابل، نه تنها مردم کابل، حکومت ايران و غازی امان الله خان به دلايل گوناگون حکومت خاندانی نادرخان را دست نشاندۀ انگليس ها ميدانستند(برای معلومات بيشتر به مقالۀ «عملکرد نادر شاه بحيث يک دست نشاندۀ انگليس ها» مراجعه کنيد)، بلکه مردم هند بريتانوی نيز بنا بر پاليسی ها و
عملکرد حکومت خاندانی، حکومت آل يحيی را بحيث يک حکومت دست نشاندۀ انگليس ميدانستند.
همانطوری که از اسناد متعدد قبلی منتشره در سلسله مضامين «از لابلای اسناد آرشيف انگلستان» نيز به اثبات رسيده، هردو طرف رژيم خاندانی نادر شاه و انگليس هادر شناسائی، تعقيب و سرکوب مخالفين مشترک شان همکاری استخباراتی و نظامی داشته اند، درينجا يک سند ديگری را انتخاب و به علاقمندان تاريخ معاصر کشور تقديم ميکنيم که شکايت رژيم خاندانی نادرشاه به مقامات انگليسی از موضع گيری فعالان حزب کانگرس هندرا نشان ميدهد.
درين سند محرمانۀ مؤرخ ۱۵ جولای سال ۱۹۴۴ ميلادی سفارت بریتانیا از کابل ميخوانيم که :
«دولت افغانستان شکایت کرده است که فعالان سياسی حزب کانگرس هند در ايالت سرحدی شمال غربی هند [بريتانوی] تبلیغاتی را به این مضمون به راه انداخته اند که دولت افغانستان همدرد وطرفدار انگلیس است [هر دو دردی مانند هم داشته] و قبایل ساکن سرحد هند و افغانستان باید تمام تلاش خود را انجام دهند تا زمينۀ اين کار را برای دولت افغانستان دشوار سازند. فعالانی که این تبلیغات را انجام می دهند عبارتند از:
1) محمد اسرارخان و برادرش ساکن چهارمنگ باجور.
2) سرفراز خان ناظم ډيرۍ عليای چارسده، ولسوالی پشاور.
3) عبدالمالک هشتنغر.
4) مهربان شاه زرگر ساکن یار حسین ناحیه مردان.
5) فضل رحیم سقای سپينه وړۍ چارسده، ولسوالی پشاور.
6) مرتضی (خلیل مهمند) پشاور که نزد ملک صنوبر ساکن است.
7) محمد عمر قلعۀ سوال .
ادعا شده است که محمد اسرار (۱) فوق رهبر این سازمان بوده، در حالی که گفته ميشود شماره های (۴) و (۵) به حيث رابط برای انتقال دستورالعمل ها و بودجه از مقامات کانگرس به نمایندگان عمل می کنند. کلیه عاملان فوق در قلمرو مهمند و باجور فعاليت می کنند».
(پايان)
