زنان و برخورد حکومت سرداران
سردار محمد داود خان
سردار محمد داود متولد کابل و تحصیل کرده فرانسه، بیست و سه سال داشت که در کورس های پیاده نظام یک سال تربیت نظامی یافت. سال بعد جنرال ( فرقه مشر) شد و بحیث قوماندان عسکری و سپس نایب الحکومه ولایت مشرقی مقرر گردید. دو سال بعد نایب الحکومه و قوماندان ولایت قندهار شد.
به همین ترتیب رئیس تنظیمه و قوماندان عمومی قوای مشرقی، قوماندان قوای مرکز در کابل، وزیر دفاع در کابینه شاه محمود خان، سفیر افغانی در پاریس و بار دوم وزیر دفاع در کابینه شاه محمود خان ایفای وظیفه کرد. سردار محمد داود بعد از خبر استعفای صدراعظم تجرید شده، سپه سالار شاه محمود خان، در سپتامبر ۱۹۵۳( سنبله ۱۳۳۲) از جانب محمد ظاهر شاه بحیث صدراعظم تعیین گردید.
در تشکیل حکومت سردار محمد داود، به جز علی محمد خان معاون صدارت، دیگر اعضای کابینه همه چهره های جدید و تعلیم یافته و جوان چون دکتر محمد یوسف، دکتر علی احمد پو پل، دکتر عبدالروف حیدر، دکتر عبدالمجید، عبدالله ملک یار ... بودند. این حکومت زمانی که اوضاع جهان دستخوش تحولات چون مرگ استالین، انتخاب آیزنهاور از حزب جمهوریخواه بعد از دوره طولانی ریاست جمهوری دموکرات ها، بحیث ریس جمهور امریکا، سقوط رژیم سلطنتی مصر با کودتای نظامیان به رهبری جنرال نجیب و جمال عبدالناصر، حاکمیت حزب کمونیست در چین، و شدت جنگ سرد و دو قطبی شدن جهان شده بود، بکار آغاز کرد.
تحولات سیاسی در سطح منطقه و جهان نیز رقم خورد. حاکمان جدید اتحاد شوروی، با سیاست «شعار همزیستی مسالمت آمیز»، دوستی و همکاری شان را با کشور های مختلف جهان و بخصوص کشور های جهان سوم گسترش دادند. دولت امریکا نیز بعد از متحد ساختن دول غربی در اتحادیه نظامی پیمان اطلس یا ناتو، توجه خود را به کشور های جهان سوم معطوف داشت تا آن کشور ها را در پیمان های نظامی سازمان دهد. تعدادی از کشور های آسیایی و افریقایی که از کشورهای غربی خاطره ای خوشی نداشتند، سهم گیری در اتحاد های نظامی را وابستگی تلقی کردند و از الحاق در پیمان ها نظامی سرباز زدند و راه دیگری را در مسایل جهانی انتخاب کردند که «جنبش کشور های غیر منسلک» نامیده شد. در این جنبش با مرور زمان بسیاری از ممالک جهان سوم پیوستند. اولین کنفرانس « جنبش کشور های غیر منسلک» با اشتراک کشور های آزاد آسیا و افریقا در سال ۱۳۳۴ (۱۹۵۵) در اندونزی انعقاد یافت.
حالت متحول جهان، در سیاست حکومت سردار محمد داود نیز بی اثر نماند. محمد داود خان به این نهضت جدید علاقه مند شد و سیاست بی طرفی افغانستان را از حالت غیر فعال بحالت فعال درآورد. دولت افغانستان برای پیشرفت امور انکشافی کشور سیاست بی طرفی خود را چنین برنامه ریزی کرد، هر کشوری که برای دادن کمک های بدون قید و شرط به افغانستان حاضر باشد، دولت افغانستان با آنها قرارداد امضا میکند. اتخاذ این تدبیر عامل شد که بسیاری از کشور های جهان چه بزرگ و یا کوچک با امداد کمک های شان به افغانستان علاقمندی نشان دهند. دولت امریکا که با ایجاد پیمان های نظامی در منطقه بخاطر محاصره دو کشور کمونیستی همسایه افغانستان، از دولت پاکستان با کمک های نظامی حمایت می کرد. به تقاضای امداد نظامی دولت افغانستان که از طریق دیپلماتیک صورت گرفته بود، نظر به مناسبات سیاسی که با دولت پاکستان داشت و اختلاف که بین افغانستان و پاکستان روی قضیه پشتونستان داغ بود، به تقاضای افغانستان پاسخ روشن نداد. در قسمت کمک های نظامی، بی طرفی دولت افغانستان را با دقت زیر نظر گرفت و تنها به امداد تخنیکی و کمک مالی برای طرح وادی هلمند بسنده کرد.
سردار محمد داود خان برای حفظ تعادل سیاست بی طرفی دولت افغانستان، استحکام و تداوم این سیاست بین شرق و غرب، با تدبیر و سیاست مداری سردار محمد نعیم خان وزیر خارجه، توانست که دولت افغانستان در هیچ یک از پیمان های نظامی عضو نگردد. اشتراک نماینده دولت افغانستان در کنفرانس باند ونگ و بلگراد در ۱۳۳۴ تا ۱۳۴۰( ۱۹۵۵ و ۱۹۶۱)، بر سمیت شناختن جمهوری مردم چین در۱۳۳۴(۱۹۵۵)، ایجاد مناسبات دوستانه مالی، تخنیکی، و مطبوعاتی با دولت هند و اتحاد شوروی با رفت و برگشت هیات های هر دو کشور . مسافرت محمد ظاهر شاه و صدراعظم به اتحاد شوروی در بین سال ۱۳۳۵ و ۱۳۴۲( ۱۹۵۶ و ۱۹۶۳)، سفر محمد داود صدراعظم به امریکا در ۱۳۳۷( ۱۹۵۸)، و سفر صدراعظم آلمان غربی به افغانستان، صداقت و حق بجانب بودن سیاست بی طرفی فعال افغانستان را با وصف تبلیغات سؤ در مورد قضیه پشتونستان، به جهانیان روشن ساخت. این رویداد های سیاسی افغانستان سبب تجدید نظر سیاست امریکا و کشور های غربی در قبال افغانستان گردید. چنانکه آیزنهاور رئیس جمهور امریکا در سال ۱۳۳۸( ۱۹۵۹) برای پنج ساعت به افغانستان سفر دوستانه کرد. گرچه دیدار رئیس جمهور امریکا در ظاهر امر، تشریفاتی و تبلیغاتی بود و کدام اثری در بهبود مناسبات سیاسی بین دو کشور نداشت. بخصوص پافشاری سردار محمد داود خان روی اختلافات دولت افغانستان با دولت پاکستان و ایران بالای قضیه پشتونستان و تقسیم آب رود هیرمند، حس اعتماد بین امریکا و افغانستان را چندان بهبود نه بخشید.
سردار محمد داود خان برای تکمیل پلان پنج ساله ای اول و طرح پلان پنج ساله دوم به کمک مالی ضرورت داشت. این کمک ها را بایست از کشور های جهان بدست میاورد. امریکا از کمک مالی و نظامی به افغانستان نظر به سیاست جانبدار سردار محمد داود خان از داعیه ای پشتونستان صرف نظر کرد. محمد داود خان برای تقویت اردوی افغانستان بخصوص بعد از اینکه مناسبات افغانستان با دولت پاکستان روی مساله ای بیرق(*) برهم خورد. لویه جرگه سال ( ۱۹۵۵) ۱۳۳۴ را که اعضای آن طور انتصابی دست چین شده بودند در کابل دایر کرد تا قضیه پشتونستان و خریداری اسلحه برای تقویت اردو را مهر تایید ملی بزند.
چند روز بعد از ختم لویه جرگه، بولگانین صدراعظم و خرشچف منشی عمومی حزب کمونیست اتحاد شوروی، بنابر دعوت حکومت افغانستان به کابل سفر کردند. قرار داد قرضه مبلغ صد ملیون دلاری با تکتانه ۲،۵ در صد با حکومت سردار محمد داود خان امضا گردید و حمایت دولت شوروی از افغانستان در مساله پشتونستان و کمک نظامی به حکومت افغانستان وعده داده شد.
حکومت محمد داود خان از کمک مالی دولت شوروی در تطبیق پلان پنج ساله اول، و عملی ساختن برنامه های اقتصادی، قیر ریزی سرک های شهر کابل، توسعه ای آب رسانی و سیستم آب آشامیدنی شهر کابل ، اعمار سیلو، فابریکه جنگلک، اعمار شهرک های جدید، احداث تونل سالنگ ، اعمار میدان های هوایی، تعمیرات بانک ها، لیسه ها، خوابگاه و پروژه های دیگر استفاده کرد.
حکومت سردار محمد داود خان، رفع حجاب و نهضت زنان افغانستان، را در بخش ۲۴ دنبال کنید. ادامه دارد.
(*) تغییر تشکیلات اساسی و تقسیم کشور پاکستان به واحد های چهارگانه پنجاب، سند، صوبه سرحدّ و بلوچستان در یک واحد اداری بزرگ و از بین بردن نام پشتون و بلوچ سبب نارضایتی دولت افغانستان گردید در کابل مظاهر اتی صورت گرفت که منجر به پایان کردن و آتش زدن بیرق سفارت پاکستان گردید.
منابع :
افغانستان در مسیر تاریخ جلد دوم، میر غلام محمد غبار ،
زنان افغان زیر فشار عنعنه ...، دکتر سید عبدالله کاظم،
تحلیل واقعات سیاسی افغانستان، عبدالحمید مبارز ،
افغانستان در پنج قرن اخیر، میر محمد صدیق فرهنگ،
خاطرات سیاسی، سید قاسم رشتیا .
محمد طاهر ،
امریکا اپریل ( ثور ۱۴۰۲) ۲۰۲۳
.
