زنان و برخورد حکومت سرداران
سردار محمد داود خان (۲)
اشتراک هیات و مقامات دولت افغانستان در کنفرانس باند ونگ، اسامبله عمومی سازمان ملل، مسافرت به مسکو، امریکا ... موقعیت سیاسی و سیاست بی طرفی حکومت سردار محمد داود را روشن ساخت.
اما دولت امریکا و کشور های اروپایی کمک های اقتصادی و بخصوص کمک نظامی به دولت افغانستان نکردند. حکومت داود خان توانست، نخستین پلان پنج ساله انکشاف اقتصادی دولت را مطابق کمک اقتصادی دولت اتحاد شوروی، طرح و اجرایی سازد. مدیریت تهیه و تدارک پلان پنج ساله انکشاف اقتصادی به عبدالملک عبدالرحیم زی وزیر مالیه سپرده شد.
وزیر مالیه که کفالت وزارت اقتصاد را هم پیش می برد جنرال تحصیل یافته ترکیه در رشته ای محاسبه و لوازم اردو بود. مو صوف می خواست سیاست اقتصادی مختلط و رهبری شده را که در یک عده از کشور های جهان سوم در حال اجرا بود، از طریق سرمایه گذاری دولتی در افغانستان تطبیق کند. این پلان اقتصادی با توافق و پشتیبانی صدراعظم سردار محمد داود خان توسط وزیر مالیه با عجله و شتاب بدون ارقام و احصاییه های لازم روی دست گرفته شد و بعد از تصویب مجلس وز را تطبیق و اجرای آن آغاز گردید.
پلان اقتصادی بر اساس فهرست پروژه های هر وزارت خانه ترتیب شده بود، ولی تعیین اولویت بندی پروژه ها بر قضاوت شخصی وزیر مالیه با سایر وز رای کابینه طوری طرح شده بود که با شرایط واقعی اقتصادی افغانستان مطابقت نداشت و پیش بینی های آن با واقعیت افغانستان فاصله زیاد داشت. بیشتر پول ها به کارهایی سرک سازی، اعمار سیلو، توسعه شهر ها و تولید برق ... تخصیص یافت و در عرصه ای زراعت چندان از آن استفاده نگردید. طوری که مبلغ ۲۲۹۴ ملیون افغانی برای افزایش یک ملیون و دو صد و پنجاه و نه هزار جریب زمین نو برای زراعت مد نظر گرفته شده بود که برای آبیاری و زرع هر جریب زمین مبلغ دو هزار افغانی در پلان تخصیص یافته بود، که اجرای آن امکان ناپذیر بود. (*)
عدم همکاری سرمایه های خصوصی، عدم هماهنگی اعتبارات خارجی با پلان ۵ ساله، واقعیت های جامعه افغانی، و مصرف بزرگ سرمایه گذاری بر اساس موافقتنامه های جداگانه بجای زراعت به منابع دیگر، موانع جدی اجرای پلان اقتصادی حکومت سردار محمد داود شدند. وزیر مالیه برای اکمال تطبیق پلان اقتصادی و دریافت کمک به امریکا سفر کرد ولی دست خالی برگشت. بر خوردی که بین سردار محمد نعیم خان وزیر خارجه با وزیر مالیه روی نواقص پلان اقتصادی پنج ساله حکومت در مجلس وز را رخ داد، عبدالملک عبدالرحیم زی مجبور به استعفا گردید و متعاقب آن در ماه جو لای ۱۹۵۷ به اتهام نا لایقی و تقلب زندانی گردید. (**)
دولت و حکومت های قبل به منظور استحکام سلطنت خاندانی و کنار آمدن با مخالفان تجدد گرایی، شیوه محافظه کارانه ای را در مورد انکشاف معارف نسوان و رفع حجاب زنان پیش گرفته بودند. ملکه حمیرا خانم محمد ظاهر شاه ، و زینب خانم سردار محمد داود، زمانی که ازدواج کردند شرایط خاص در کشور حکمفرما و نهضت نسوان عقب رفته بود. مکاتب نسوان مسدود و همه زنان مجبور به پوشیدن چادری گردیده بودند. آنها نیز مجبور بودند که از سیاست دولت پیروی و درون چار دیوار ارگ مقید بمانند و از ایشان در رسمیات دولتی حتی نام برده نمی شد. تا اینکه، سردار محمد داود خان، در رابطه به حقوق زنان بخصوص نهضت زنان و رفع حجاب، در دوره صدرات خود در مجالس مقامات دولتی گاه گاهی در آن مورد یاد آور می شد و بخصوص در مجالس نظامیان در رابطه به آزادی نسوان نظر خواهی می کرد که با رای مخالفین و موافقان خود مقابل می گردید. ولی به نظریات که « هنوز وقت آن نرسیده است» می اندیشید و پیشنهاد خود را تا جلسات آینده موکول می ساخت.
سردار محمد داود وقتی اردو را با سلاح مدرن، مسلح ساخت و از تقویت اردو مطمئن گردید. با خاطر آرام به اجرای اصلاحات اجتماعی که مد نظر داشت شروع کرد. مو صوف در یکی از مجالس مقامات اردو گفت : « اردو بقدر کافی تقویه شده است. ما باید هر نوع اصلاحات را به پشتیبانی اردو از پیش ببریم. اگر اردو امروز نتواند نسوان را از قید چادری آزاد سازد، به چه درد خواهد خورد؟»(***)
سردار محمد داود خان، بدون صدور فرمان، رفع حجاب را از خانواده خود آغاز کرد. روز دوم جشن استقلال سال ۱۹۵۹ (۱۳۳۸) زینب خانم خود را بدون چادری به نمایش رسم و گذشت ورزشکاران در استدیوم ورزشی کابل، با خود آورد. ملکه حمیرا، زینب و خانم وزیر خارجه سردار محمد نعیم خان و خانم های اکثر جنرال ها و مامورین عالی رتبه در شب های جشن استقلال همان سال بدون روبنده در منطقه ای جشن دیده شدند. با مرور زمان رفع حجاب در شهر کابل و ولایات تطبیق گردید. یگانه ولایت که علیه رفع حجاب شورش برپا کرد، ولایت قندهار بود. که به تحریک بخشی از روحانیون، و شکایت تجار از مالیات دولت، مردم دست به شورش زدند. پو لیس نتوانست امنیت شهر را حفظ کند. نیرو های نظامی با سلاح جدید به سرکوب شورش پرداخت و با کشته شدن یک تعداد شورشیان ( در حدود شصت نفر)، امنیت بر ولایت قندهار دوباره برقرار و محمد صدیق خان نایب الحکومه قندهار از وظیفه سبک دوش و یک تعداد اشخاص به عنوان محرکین شورش زندانی گردیدند.
در اکثر شهر ها و روستا ها، با داد و ستد پولی، بازار های خرید و فروش اموال ایجاد گردید، با تاسیس بانک ها با سرمایه دولت اعتبارات تجارتی، و زراعتی بین تجار و مردم فراهم ساخته شد. اصلاحات اجتماعی و اقتصادی حکومت آهسته، آهسته در دور دست ترین نقاط افغانستان توسعه و گسترش یافت.
حکومت سردار محمد داود خان، و نهضت زنان افغانستان، را در بخش ۲۵ دنبال کنید. ادامه دارد.
(*) افغانستان در پنج قرن اخیر، میر محمد صدیق فرهنگ، جلد اول ص ۶۸
(**) جنرال محمد عارف خان وزیر دفاع را به حیث سفیر در شوروی فرستاد. علاوه بر جنرال رحیم زی وزیر مالیه ، حاجی عبدالخالق معاون انتخابی شار والی کابل، غلام حیدر پنجشیری، محمد آصف آهنگ، میر علی احمد شامل زاده و نادر شاه هارونی اعضای حزب وطن را هم زندانی ساخت. (تحلیل واقعات سیاسی افغانستان) ص ۲۰۱.
نیویورک تایمز نوشت وزیر دفاع با یک عده جنر الان فکر کودتا داشتند. ص ۱۱۵ خاطرات سیاسی سید قاسم رشتیا.
(***) جنرال محمد نذیر کبیر سراج « رویداد های نیمه اخیر سده بیست در افغانستان»
منابع :
زنان افغان زیر فشار عنعنه ...، دکتر سید عبدالله کاظم،
تحلیل واقعات سیاسی افغانستان، عبدالحمید مبارز ،
افغانستان در پنج قرن اخیر، میر محمد صدیق فرهنگ،
خاطرات سیاسی، سید قاسم رشتیا .
محمد طاهر ،
امریکا ماه می- جون ۲۰۲۳ ( ثور و جوزا ۱۴۰۲)
.
