زنان و برخورد حکومت های غیر خاندان شاهی
حکومت محمد هاشم میوندوال
محمد هاشم میوندوال، بعد از فراغت از لیسه حبیبیه به اجرای وظایف مدیریت در روزنامه، ریاست ، و وزارت در مطبوعات کشور، سرانجام در شرایط دشوار و اضطراری به مقام صدارت از تاریخ ۷ عقرب ۱۳۴۴ تا میزان ۱۳۴۶ ( ۱۹۶۵-۱۹۶۷) توظیف شد.
کار حکومت میوندوال با تنش بین دانش آموزان تشنه ای آزادی و قوای امنیتی نظام سلطنتی زمانی آغاز گردید که حادثه ای سوم عقرب، آتش اعتراضات خیابانی را روشن کرد، و دودش سبب گردید که صدراعظم میوندوال به هدف یک جامعه ای مترقی و دموکراتیک نرسد.
محمد هاشم میوندوال شخصیتی بود که به اصول دموکراسی عقیده داشت و تطبیق قانون اساسی را جز از وظایف اساسی حکومت خود قرار داد. میوندوال بعد از احراز مقام صدارت به دل جویی دانش آموزان به دانشگاه کابل رفت و در اجتماع جوانان سوگوار وعده سپرد که بررسی لازم در مورد حادثه سوم عقرب صورت خواهد گرفت ، و عاملین حادثه ، تعقیب ، تحقیق و مجازات خواهند شد. محصلان و استادانی که در آن روز زندانی شده اند آزاد و اجازه تشکیل اتحادیه محصلان را خواهد داد.
مطابق احکام قانون، در دوره صدارت میوندوال جراید آزاد غیر دولتی،« وحدت»، «افغان ملت»، «خلق»، «مساوات»، «پیام امروز»، «پیام وجدان»، و «ترجمان» اجازه نشر یافتند. در حالیکه قانون اساسی تشکیل حزب را به انفاذ قانون احزاب، محول کرده بود. حزب دموکراتیک خلق، گرو پ ها و جمعیت های سیاسی که در مرام و فعالیت های سیاسی شان هدف و ایدئولوژی آنها روشن بود، بطور علنی و مخفی تشکیل گردیدند.
میوندوال که شخص سیاستمدار بود برای استحکام مقام صدارت، نیز دست به تاسیس حزب دموکراتیک مترقی زد. جمله « رئیس حزب اکثریت، صدراعظم وقت می باشد» را در اساسنامه حزب درج و در جراید به نشر سپرد که با ماده ۸۹ قانون اساسی « حکومت توسط شخصی که از طرف پادشاه به حیث صدراعظم موظف شده تشکیل میگردد.» مغایرت داشت.
در دوره صدارت میوندوال به زنان موقع بیشتر مساعد شد که در شهر ها به کار و تحصیل بپردازند. پیغله کبرا نور زایی نخستین زنی بود که در کابینه محمد هاشم میوندوال به مقام وزارت بهداشت از ۱۹۶۵-۱۹۶۷ رسید. بانو عزیزه گردیزی، بانو حمیرا سلجوقی، که مدت طولانی در خدمت معارف و انسجام امور زنان بودند، اولین سنا توران مشرانوجرگه در سال ۱۳۴۴ تعیین گردیدند. بانو نفیسه ( شایق) مبارز، خدمت گذار نهضت زنان و مدتی طولانی مسئول روابط فرهنگی انجمن زنان ( میرمنو تولنه ) بود، مدیر مجله «میر من » شد . دکتر محبوبه سراج که دکترایش را در رشته ادبیات از دانشگاه تهران بدست آورده بود، اولین خانم دیپلمات وزارت خارجه افغانستان گردید.
شاهدخت بلقیس در سال ۱۳۴۵ « انجمن زنان رضا کار» موسسه خیریه غیر دولتی را که بیشتر از ۵۰ زن فعال و با رسوخ کابل عضویت آنرا داشتند به هدف کمک به فامیل های بی بضاعت و محتاج تاسیس نمود. در همین سال ( ۱۳۴۵) مطابق ( ۱۹۶۶)، بانو حکیمه ( مستمندی) نور ستانی و بانو انیسه امام، اولین زنان مدعی العموم در محکمه اختصاصی اطفال اشغال وظیفه کردند. در سال ۱۳۴۶بانوان ثریا پرویز ، نجیبه نجیب، شایسته نوابی، را حله حبیب و علیا عابد، فارغان دانشکده حقوق دانشگاه کابل اولین قضات نسوان، در محاکم اختصاصی در کابل شامل کار گردیدند.
قبل از اینکه دکتران و نرس های اناث از موسسات تعلیمی و کورس های قابلگی فارغ گردند. هیچ زن طبیب خدمت گذار نسوان نبود به استثنای زنان «ماما» که برای زایمان اطفال، به خانه مادران حامله می رفتند. عامل این خلا بزرگ در جامعه قبیلوی افغانستان، دین سالاری، سنت و عنعنه که مانند کابوس، ذهن و روان مردم را در ترس نگاه داشته است. مردان را سالار جامعه و زنان را از سواد محروم، درب دانشکده را بر روی شان مسدود و به چار دیوار خانه محدود ساخته است. روشن است که در چنین جامعه ای زنان با دشواری های زیاد بخصوص در عرصه پزشکی از کمبود دکتر و نرس رنج می برند.
زنان پیش آهنگ، چون عایشه مقصودی، اولین قابله مسلکی، مدیره مکتب قابلگی و مدیره سناتوریم نسوان، نظیفه غازی نواز اولین خانم از خانواده سلطنتی، قابله، آمره شفا خانه مستورات و رئیسه انجمن راهنمای خانواده که در امور عامه بخصوص وقایه صحت طفل و مادر فعال بود. ماگه رحمانی دانش آموز مکتب مستورات، مومنه،... شبانه روز در آن شرایط دشوار که قیودات فرهنگی و سنتی بیشتری در افغانستان حاکم بود، در خدمت زنان مریض و حامله بودند.
نادره افضل، لیلا آصفی، صابره نصیر، جمیله دفتری، مسعوده صمیم، عطیه مختار زاده، کریمه رشیدی، آناهیتا را تب زاد، فریحه ... اولین گرو پ دکتران نسوان بودند که در سال ۱۳۴۴ از دانشکده ای طب دانشگاه کابل فارغ و در عرصه بهداشت زنان شامل خدمت شدند.
محمد هاشم میوندوال، اجرای وعده های را که به دانشجویان سوگوار حادثه ای ۳ عقرب داده بود، به تصمیم و فیصله نمایندگان مردم به شورا سپرد. شورا هم هیچ جلسه ای در مورد انجام نداد. مسئولیت حادثه را هیچکس ( پو لیس، نظامیان و هیچ مقام دیگری ) بدوش نگرفت و نتیجه تعقیب و تحقیق عاملین حادثه سوم عقرب تا آخر روشن نگردید. اعتراضات خیابانی دانشجویان بیش و بیشتر شد. حکومت میوندوال با معاف کردن محصول مواشی، کاهشی در مالیات مستقیم دولت آورد که از نظر عدالت اجتماعی برای بهبود وضع اقتصادی کشور لازم بود. اختلافات صدراعظم و شورا، سبب عدم اجرای کار های انکشافی حکومت او همزمان در تمام مناطق کشور شد. حکومت میوندوال نتوانست عملاً در سیاست خارجی خود یعنی نزدیکی حکومتش با کشور های غربی و عدم تعقیب سیاست پشتونستان، تعدیلی وارد کند. مضمونی که در مجله ای « رام پاس» ، به نقل از دانشجوی افغانی در امریکا به نشر رسیده بود و ترجمه آن مضمون در نشریه ای «مساوات » با حذف جمله ای « بعضی از همکاران سی-آی-ای در مقامات بالایی دولت افغانستان جا دارند.» با تذکر «نقل مطابق اصل» است به چاپ رسید که بعد از نشر ترجمه کامل آن در نشریه «افغان ملت» ، سبب بدگمانی مردم نسبت به شخص میوندوال شد. فشار های مخالفین بر حکومت و مشاوره ای شاه با مخالفان و موافقان صدراعظم، فعالیت های سیاسی میوندوال، و تبلیغاتی که علیه وی به راه افتاده بود همه، شاه را نسبت به میوندوال مشکوک ساخت. صدای احتجاج در شورا علیه صدراعظم از یکطرف و مبتلا شدن میوندوال به انسداد روده از جانب دیگر سبب شدند، که محمد هاشم میوندوال با نوشتن « خادم شاه» در پای استعفا نامه خود، ورق استعفایش را به شاه تقدیم کند.
چگونه زنان در فعالیت های اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در دوره صدارت نور احمد اعتمادی سهم گرفتند؟ را در بخش۳۰ دنبال کنید. ادامه دارد
منابع :
زنان افغان زیر فشار عنعنه ...، دکتر سید عبدالله کاظم،
تحلیل واقعات سیاسی افغانستان، عبدالحمید مبارز ،
افغانستان در پنج قرن اخیر، میر محمد صدیق فرهنگ،
خاطرات سیاسی ، سید قاسم رشتیا
زندگی نامه ماگه رحمانی،( خاطرات اولین لیسه دختران افعانستان) گرد آورنده نسرین ابوبکر گروس
محمد طاهر ،
امریکا - نوامبر ۲۰۲۳ ( عقرب - ۱۴۰۲)
.
