زنان و برخورد حکومت های غیر خاندان شاهی
حکومت نور احمد اعتمادی
محمد نور احمد اعتمادی ، زاده ای قندهار پسر غلام محمد خان و نواسه سردار عبدالقوس خان اعتماد الدوله از سلسله اولاد های سردار سلطان محمد خان طلایی، از معاونیت اداره تشریفات ، مدیر کل اداره روابط اقتصادی و مدیر کل اداره امور سیاسی در وزارت خارجه ، معاونیت وزیر خارجه ، سفارت در پاکستان و معاونیت
صدارت، به مقام نخست وزیری در دولت افغانستان رسید.
اعتمادی که اعتماد چندانی به رسیدن به مقام صدرات نظر به ماده ۲۴ قانون اساسی، نداشت. با اعتماد که محمد ظاهر شاه با تفویض این مقام به وی نمود، مطمئن گردید که شاه با روشن کردن چراغ سبز به اعضای فامیل، نشان داد که ایشان هیچگاه خانواده را فراموش نمی کند.
هر حکومت نو در قدم نخست کوشش می کند برای دل جویی مردم به کار های به پردازد که توسط حکومت قبلی انجام نگرفته است. قانون احزاب ، قانون انتخابات ولایتی و قانون بلدیه ها که متمّم قانون اساسی بودند در زمان صدارت محمد هاشم میوندوال تصویب و انفاذ نه گردیدند. کمبود این قوانین سبب خلایی قانونی یا بحران قانونی در افغانستان شده بود. انفاذ و طی مراتب هرچه زودتر این سه قانون در شورا بدوش حکومت اعتمادی محول شد.
به نظر اعتمادی نه تنها انفاذ و تصویب بلکه تطبیق یک جایی هر سه قانون، کار آسانی نبود. اشتراک احزاب که بدون در نظر داشت قانون احزاب، تشکیلات مخفی و یا علنی داشتند. از نظر نخست وزیر نور احمد اعتمادی، اشتراک این احزاب در انتخابات بلدیه ها سبب دامن زدن تشنّجات خواهد شد که حکومتش مهار کنترول آن را نخواهد داشت. مشاوره با شاه هم در مورد انفاذ و تصویب این قوانین سه گانه، بر درست بودن افکار ش صحه گذاشت. گرچه هر سه قانون از هر دو مجلس شورا طی مراحل کرد ولی حکومت اعتمادی کوچکترین اقدامی در مورد اجرایی شدن آن انجام نداد. بحران های بزرگ سیاسی و اجتماعی که افغانستان تا حال درگیر آن است، ناشی از عدم اجرایی شدن این قوانین است.
گرچه احزاب و سازمان های علنی و مخفی از زمان صدارت میوندوال با نشر اندیشه ای شان فعالیت های عملی محدودی در شهرهای افغانستان داشتند. اما در دوره ای صدارت اعتمادی فعالیت های حزبی در کشور با وجود فقدان قانون احزاب گسترش یافت. نهضت اسلامی بعد از دوره صدارت شاه محمود خان که به چند شعبه و نام های جداگانه تقسیم شده بود دوباره زیر نام جمعیت اسلامی افغانستان ظهور نمود. شاخه انشعابی حزب دموکراتیک خلق بعد از توقیف جریده «خلق» نشریه هفتگی « پرچم » را از وزارت اطلاعات و کلتور حکومت اعتمادی بدست آورد. در همین زمان جریده «شعله جاوید» ارگان نشراتی دموکراتیک نوین نیز هفته ای یکبار اجازه نشر یافت.
هیچ نشریه آزاد، از زنان نشر نیافت و یا هیچ زنی جرات نکرد که بطور مستقل به نشر آن دست به اقدام زند. تنها مجله ای بنام «میرمن» یا زن که نشریه اختصاصی امور زنان و مربوط موسسه ای دولتی « انجمن نسوان » بود.
بانوان که در دوره صدارت نور احمد اعتمادی مقام عالی دولتی داشتند، دوشیزه کبرا نورزایی باز هم سمت وزارت بهداشت و خانم شفیقه ضیایی بحیث وزیر مشاور در حکومت دوم اعتمادی در کابینه راه پیدا کرد. زنان در امور عدلی و امنیتی، هنر و فرهنگ بیشتر فعال شدند. رقیه حبیب، شفیقه حبیبی، نطاقان ورزیده رادیو ، بانو پروین، آزاده، فرشته، جلوه، ژیلا، قمر گل، شهلا، رخشانه، رعنا، ناهید، مهوش، سلما، هنگامه، پرستو، در هنر آواز خوانی و سرآیندگی درخشیدند. محبوبه جباری، حبیبه عسکر ، غزال ابراهیمی، پروین صنعت گر، سیما شادان، مقدسه مخفی، جمیله، زلیخا و نور تن نورزایی، ... در عرصه سینما و تیاتر چهره های هنری شدند. مهریه (رفیق) مستمندی اولین بانوی که تحصیلات عالی در رشته رادیو-تلویزیون کار را در بی بی سی لندن آغاز کرد. بانوان زیادی از دانشکده های طب، ژورنالیسم، فارمسی، حقوق و علوم سیاسی، ساینس، ادبیات، شرعیات، اقتصاد، تعلیم و تربیت، انجینیری، زراعت... فارغ گردیدند.
بانو ماری تصحیح کننده روزنامه هیواد، فهیمه ایوبی راپورتر کابل تایمز( به زبان انگلیسی)، فریده در بخش صفحه زنان روزنامه انیس، نادیه معاون مجله «ژوندون»، نفیسه عباسی مدیر مجله میرمن، ملیحه ظفر، مدیریت مجله افغانستان به زبانهای انگلیسی و فرانسوی، آصفه اعتمادی مدیریت مسئول مجله « سرمیاشت»، را پیش می بردند. عده ای بیشمار بانوان در بیمارستانها، لابراتوار ها و... با فعالیت های خویش قفل درب جایگاه زن در جامعه ای قبیلوی، سنتی و عنعنوی کشور اسلامی افغانستان با استفاده از قانون اساسی ۱۳۴۳ گشودند.
در انتخابات دوره ای دوازدهم شورا، حکومت با خرید و فروش برگه رای دهندگان عملاً در انتخابات مداخله کرد. بخصوص مداخله جدی در جلوگیری از انتخاب میوندوال در مقر غزنی بود. با وصف وضعیت بهداشتی نور احمد اعتمادی، شاه او را دوباره موظف به تشکیل کابینه کرد. با وجود اشخاص کارشناس در کابینه دوم اعتمادی، او نتوانست شاه را با سردار داود آشتی دهد و از تشنّجات داخلی که بین حکومت با شورا، دانشجویان معترض خیابانی، و روحانیون به وجود آمده بود جلوگیری نماید. سرانجام محمد نور احمد اعتمادی نظر به مرض عصبی یا روانی که مانع فعالیت کاریش گردیده بود در ماه می ۱۹۷۱ زیر فشار شورا مجبور به استعفا گردید.
فعالیت های سیاسی زنان در دوره صدارت دکتر عبدالظاهر و محمد موسی شفیق را در بخش۳۱ دنبال کنید. ادامه دارد
منابع :
زنان افغان زیر فشار عنعنه ...، دکتر سید عبدالله کاظم،
تحلیل واقعات سیاسی افغانستان، عبدالحمید مبارز ،
افغانستان در پنج قرن اخیر، میر محمد صدیق فرهنگ،
خاطرات سیاسی ، سید قاسم رشتیا
محمد طاهر ،
امریکا -دسامبر ۲۰۲۳ ( قوس - ۱۴۰۲)
.
