آنتونیو گوترش سرمنشی سازمان ملل متحد، روز گذشته(پنجم فبروی 2024) گفت که یک نشست نمایندگان ویژه کشورهای عضو و سازمان های منطقه‌ای در مورد افغانستان تشکیل می شود. قرار است این نشست روزهای هژدهم و نزدهم فبروری سال روان 2024 یعنی تا دوزاده روز دیگر در شهر دوحه پایتخت کشور قطر دایر شود.
این نشست را سرمنشی ملل متحد افتتاح می کند که حضور او بیانگر اهمیت نشست برای افغانستان است.
گفته شده است که هدف این نشست «بحث در مورد چگونگی افزایش مشارکت بین المللی به شیوه ای منسجم و هماهنگ، از جمله از طریق در نظر گرفتن توصیه های ارزیابی هایی مستقل در مورد افغانستان است.»
"رزا اوتنبایوا"، رییس‌دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) هفتۀ قبل با امیرخان متقی در کابل بر سر این نشست دیدار داشت. سازمان ملل متحد این بار در این نشست میخواهد تا نمایندۀ طالبان از کابل در سطح بالا به این نشست شرکت کنند. سازمان ملل و حتی اتحادیۀ اروپا و امریکایی ها نیز تمایل بسیاری برای مشارکت هیأت طالبان به این نشست دارند. "رافائلا یودیس"، نماینده اتحادیه اروپا برای افغانستان در هفدهم ماه گذشتۀ میلادی(جنوری) به کابل سفر کرد و بر سر این نشست و مشارکت طالبان با وزیران از جمله سراج‌الدین حقانی ملاقات و مذاکره داشت. سینیرلی اوغلو هماهنگ‌کننده ویژه سازمان ملل برای افغانستان نیز دیروز(پنجم جنوری 2024) به کابل رفت و با امیرخان متقی دید تا از اعزام هیئات طالبان به نشست دوحه اطمینان حاصل کند.
هرچند امریکایی ها اینگونه بصورت رسمی و علنی در برابر چشمان رسانه ها در مورد این نشست با مقامات طالبان گفتگو نکرده اند، اما بگونۀ غیر رسمی و نا آشکار به خصوص توسط قطر از آنها خواسته اند که هیئات خود را به این نشست اعزام کنند.
نکتۀ قابل توجه دیگر در مورد این نشست به اعتراض و در واقع به گلایه و شکایت مخالفان طالبان به خصوص رهبران سیاسی و تنظیمی مخالف که در ترکیه و کشورهای دیگر به سر میبرند، بر میگردد که آنها قبلاً گفتند که سازمان ملل متحد در مورد نشست دوحه با آنها و جریان های سیاسی مخالف طالبان مشورت نکرده است.
نشست دوحه اگر تا 12 روز دیگر برگزار شود چیست که غربی ها و سازمان ملل علاقمندی زیاد برای مشارکت طالبان به این نشت دارند و طالبان از نمایندۀ سازمان ملل خواسته اند در مورد این نشست برای مشارکت آنها توضیح مشخص ارائه کنند و مخالفان احساس میکنند که آنها را برگزار کنندگان بین المللی نشست کنار گذاشته اند و نادیده گرفته اند؟
این نشست در واقع اجرایی ساختن یا بررسی راه های اجرایی شدن همان نقشۀ راه فریدون سینیرلی اوغلو هماهنگ کنندۀ ویژۀ سازمان ملل متحد برای افغانستان است که نامبرده گزارش خود را از ماموریتش در هفدهم نوامبر سال گذشتۀ 2023 که در 19 صفحه ترتیب شده بود با امضای آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان متحد به شورای امنیت این سازمان ارائه کرد. در قسمت سوم گزارش از نقشۀ راه برای ادغام دولت افغانستان (در واقع حکومت طالبان یا امارت اسلامی افغانستان) و میکانیزم این ادغام در سیستم بین المللی سخن رفته بود. نقشۀ راه شامل سه نکتۀ مهم و اصلی می شد:
1 - تعهدات بین المللی دولت افغانستان(طالبان) که در همین بند اول یا الف قسمت سوم گزارش، مورد تعریف و توضیح قرار گرفته است. موضوع تامین حقوق زنان و دختران شامل حق تعلیم و تحصیل و اشتغال از مسایل مهم این تعهدات گفته شده است.
2 - شکل گیری مذاکرات میان افغانی که به تدوین و تصویب قانون اساسی فراگیر بینجامد
در این مورد توضیح داده شده که در کنار عملی شدن بند اول نقشۀ راه، گفتگوی ملی یا همان مذاکرات بین الافغانی انجام شود تا از آن، دولت فراگیر بمیان بیاید و موجب تضمین صلح پایدار، توسعۀ اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پایدار شود.
3 - پیشرفت عملی در هردو بخش موجب عادی سازی روابط دولت افغانستان به جامعۀ بین المللی شود. در توضیح این بند تذکر داده شده که پیشرفت قابل توجه و قابل اندازه گیری در اجرای تعهدات حاکمیت موجود(طالبان) و در مورد گفتگوی بین الافغانی و دولت فراگیر، زمینه و امکان را برای ادغام افغانستان در سیستم بین المللی فراهم میکند.
علی رغم نکته های انتقادی که در این گزارش از حاکمیت و حاکمان فعلی وجود دارد، گزارش در مجموع به گونه ای در تایید آنها تدوین یافته است. اما پس از ارائۀ گزارش و فیصلۀ شورای امنیت ملل متحد که خواستار تعیین یک نمایندۀ خاص در مورد افغانستان شدند تا در واقع روی اجرایی شدن این نقشۀ راه ماموریت خود را انجام دهند، طالبان مخالفت خود را به سه نکتۀ مهم در این مورد اعلان کردند:
1 - تعیین نمایندۀ خاص سازمان ملل
2 - مذاکرات بین الافغانی
3 - تشکیل دولت فراگیر
آنها همان زمان مشارکت خود را در این نشست که قرار بود در ماه پایانی سال گذشته دایر شود مشروط به حذف این موارد از نقشۀ راه تدوین و ارادئه شده توسط مامور خاص سرمنشی سازمان ملل فریدون سنیراوغلو ساختند. این نقشۀ راه در واقع دیدگاه و سیاست امریکایی ها و غربی ها است که از زبان سازمان ملل ارائه می شود. حالا که تاریخ برگزاری نشست تعیین شده است، آیا سازمان ملل شرط های طالبان را در نقشۀ راه برآورده کرده اند؟
آیا طالبان هیئات بلند پایۀ خود را به این نشست میرفرستند؟
هنوز پاسخ روشنی به این پرسش ها وجود ندارد، اما نادیده گرفتن مخالفان طالبان از سوی سازمان ملل و غربی ها بر سر این نشست که به نظر میرسد از آنها هیچ دعوتی برای مشارکت صورت نمی گیرد، بخشی از مطالبات طالبان مدنظر گرفته شده باشد. هر چند منابع سازمان ملل گفته اند که نمایندگانی از زنان و جامعۀ مدنی افغانستان در این نشست حضور خواهند داشت، که البته حضور آنها که طرف مذاکره برای طالبان شمرده نمی شوند، اهمیتی ندارد. اینکه آیا سازمان ملل و طالبان بر سر دو موضوع دیگر تعیین نمایندۀ خاص سازمان ملل برای افغانستان و بحث بر سر تشکیل دولت فراگیر قبل از نشست به توافقی رسیده اند یا نه، نیز ناروشن است.
نکتۀ روشن این است که امریکایی ها، و اروپایی ها که مسلماً تابع و دنباله رو آنها هستند، میخواهند از طریق سازمان ملل و نقشۀ راه آن که به شورای امنیت گزارشش ارائه شد، به کمترین مطالبات خود در مورد آنچه که ارزش های حقوق بشری و حقوق زنان و دختران مانند گشایش مکتب و دانشگاه بروی دختران و زنان خوانده می شود دست یابند و راه برای تعامل و نزدیکی بیشتر تا بازگشایی سفارت های شان در کابل هموار شود.
