فردا بیست و چهارم فبروی 2024، سومین سال حملۀ نظامی روسیه به اوکراین آغاز می شود. این جنگ دو سال قبل روز بیست و چهارم فبروری 2022، با تجاوز و تهاجم روسیه به خاک اوکراین آغاز شد. تانک ها و کاروان نظامی مهاجم روسیه تا حومه های شهر کی یف پایتخت اوکراین پیش رفتند.
برخی آگاهان، سیاستمداران و تحلیلگران غربی حدس می زدند که تا دوهفته شهر کییف پایتخت و تمام اوکراین بدست روس ها سقوط کند. اما چنین نشد و جنگ حالا بدون سقوط کییف و اوکراین، وارد سومین سال خود شده است.
این جنگ پس از جنگ دوم جهانی یکی از خونین ترین، خشونتبار ترین، کینه توزانه ترین و مدرن ترین جنگ در اروپا است که تا حالا در واقع از بسیاری تسلیحات متعارف و مدرن به استتثنای تسلیحات اتمی و هواپیماهای ساخت امریکا و غرب، استفاده شده است. هواپیمای بدون سرنشین یا پهباد به عنوان یک اسلحۀ بسیار مدرن در عصر امروز بصورت فزاینده برای دو طرف متخاصم در این جنگ نقش مهم و سرنوشت سازی ایفا می کند.
حتماً این پرسش برای خوانندگان پیدا می شود که وقتی این جنگ، خونین است، اوصاف خشونت و کینه توزی در آن چه مفهومی دارد؟
بلی، هر جنگ خونین است، اما جنگ روسیه و اوکراین بصورت شگفت آور و باور نکردنی همراه با خشونت مضاعف و کینه توزی و خشم غیر قابل مهار میان دو طرف به خصوص از سوی اوکراینی ها پیش می رود. نه تنها قتل اسیران حتی قتل اسیران زخمی از سوی دو طرف در این جنگ واقع شده است و واقع می شود، بلکه مثله کردن بدن و سربریدن، پدیده های بسیار خشونت بار و کینه توزانه ای است که در جنگ اوکراین مشاهده شده است. شش ماه پس از سال نخست جنگ این گزارش منتشر شد که وقتی سربازان اوکراین یک نظامی روسیه را اسیر گرفتند، نخست سرش را بریدند و بعد سربریده اش را درون دیگ انداختند و جوشاندند. تلفات انسانی به خصوص نظامیان دوطرف در جنگ اوکراین با توجه به زمان جنگ که دو سال می شود بسیار بالا است. ممکن است این تلفات به صدها هزار نفر رسیده باشد. مثلاً در همین جنگ بر شهر کوچک سی هزار نفری "اودیوکا" در سه و چهار ماه اخیر که تمام جمعیت آن نیز از شهر فرار کردند، تا سی هزار نظامی از طرفین روسی و اوکراینی کشته شدند. یعنی شما درنظر بگیرید که شوروی وقتی در حدود یک دهه در افغانستان در دهۀ هشتاد جنگید، تلفاتش کمتر از روسیه در طول سه یا چهارماه جنگ اودیوکا بود. از این حالت می توان خونین بودن جنگ اوکراین و تلفات بسیار بالای انسانی آنرا به تصویر کشید. هر پیشرفت و عقب نشینی حتی پیشرفت و عقب نشینی چند صد متر که در درازای تقریباً سیزده صد تا یک هزار و پنجصد کیلومتری جبهۀ جنگ در شرق اوکراین صورت می گیرد، بروی انبوهی از اجساد انسان ها و نیروی دوطرف است.
دشواری روسیه در جنگ و ترس امریکا و اروپا چیست؟
شاید روسیه و پوتین رئیس جمهور آن در آغاز حمله بر اوکراین در 24 فبروری 2024، دوام جنگ را اینگونه همراه با دشواری و پیچیدگی پیش بینی نمی کرد. روس ها در حالی که پس از پیش روی تا حومۀ کی یف در سال 2022 دوباره به شرق و جنوب شرق اوکراین برگشتند تا چهارولایت آن: "لوهانسک"، "دو نتسک" در شرق، "خرسون" و "زاپوریژیا" را در جنوب شرق که سپس در یک همه پرسی نمایشی به خاک خود مدغم کردند، بصورت کامل تصرف کنند، پس از دو سال جنگ خونین هنوز به این هدف نرسیده اند. روسیه تنها قلمرو ایالات لوهانسک را در تصرف دارد و بخش زیادی از دونتسک را. در حالی که بخش های زیاد دو لایت خرسون و زاپوریژیا هنوز در دست اوکراینی ها قرار دارد. هر چند ضد حملۀ اوکراین در تابستان سال 2023 برای بازپس گیری مناطق متصرفه از روسیه نافرجام ماند، اما روس ها نیز قادر به تصرف باقی اراضی ولایات مذکور نشدند. نخستین پیروزی روسیه در آستانۀ آغاز سومین سال جنگ، تصرف شهر کوچک صنعتی اودیوکا بود که مدخل مهم ولایت دونتسک شمرده می شود. اما به نظر نمیرسد که روسیه پس از این پیروزی به آسانی بتواند تمام اراضی این چهار ولایت را تصرف کند، مگر آنکه امریکا و اروپا کمک های مالی و تسلیحاتی خود را به اوکراین متوقف سازند یا بسیار کاهش دهند که اوکراینی ها توان ایستادگی را در برابر تهاجم و پیشروی روسیه از دست بدهند.
نکتۀ قابل توجه هنوز در جنگ اوکراین و در طول جبهات این جنگ به مقاومت و جنگ نیروهای اوکراینی بر می گردد. ارتش اوکراین علی رغم آنکه هم از نظر نیروی انسانی و نیروی ذخیره و هم از نظر مهمات و تسلیحات در برابر روسیه ضعف و کمبود دارد، اما با سرسختی شگفت آوری در سنگرهای شان می جنگند. افزایش کمک های تسلیحاتی امریکا و اروپا به اوکراین از نظر کمیت و کیفیت می تواند قدرت ایستادگی و جنگ اوکراینی ها را بسیار بالا ببرد.
ترس امریکا و اروپا در جنگ اوکراین این است که روسیه با شکستاندن اوکراین در طول جبهۀ یک و نیم هزار کیلومتری نه تنها به تمام این چهار ولایت شرقی و جنوب شرقی اوکراین دست یابد، بلکه پنج ولایت دیگر: اودسا، نیکولایف، دنیپروپتروفسک، خارکف و سومی را تصرف کند. این حالت در واقع پیروزی روسیه و شکست اوکراین، امریکا و اروپا است که امریکایی ها و اروپایی فکر می کنند اگر چنین وضعیتی واقع شود، روسیه و پوتین توقف ناپذیر خواهد شد و بسوی اروپای شرقی پیش خواهد رفت. اینکه روس ها به این ولایات علاوه بر آن چهار ولایت مدغم شده به خاک خود چشم دوخته اند، نادرست و دور از حقیقت نیست. دیمیتری مدودوف معاون شورای امنیت ملی روسیه و رئیس جمهور پیشین روسیه دو روز قبل خطاب به ولایت اودسا گفت:
««اودسا! خانه بیا که ما از قبل در انتظار آمدنت بودیم.
امریکا و اروپا با حمایت نظامی و مالی از اوکراین می خواهند که این ترس شان به واقعیت تبدیل نشود و برخلاف، روس ها در جنگ شکست بخورند. اما دشواری آنها در تداوم این کمک ها به خصوص در حدی بسیار گسترده و با ارسال تسلیحات پیشرفته به شمول هواپیماهای اف 16 و راکت های دور برد که اوکراین بتواند عمق خاک روسیه را در پشت جبهه بزند، بسیار زیاد است:
1 - اجماع نظر بر سر ادامۀ کمک مالی و تسلیحاتی آنهم با حجم زیاد در امریکا میان دو حزب دموکرات حاکم و جمهوری خواهان وجود ندارد. حتی این احتمال است که با پیروزی ترامپ و جمهوری خواهان در انتخابات امسال، کمک به اوکراین متوقف شود.
2 - اروپا نیز برای تداوم کمک های هنگفت مالی و تسلیحاتی به اوکراین دچار تزلزل و اختلاف است. کمک 55 ملیارد یورو برای اوکراین با مخالفت هنگری چند ماه به تعویق افتید. هر چند اخیراً این کمک تصویب شد، اما جنگ اوکراین هزینۀ بسیار بزرگتر از این و بصورت مداوم نیاز دارد که اروپایی ها نیز در مورد تامین آن به هر قیمتی و تا آخر، اتفاق و اجماع ندارند.
3 - دشوار دیگر غربی ها به خصوص اروپایی ها در مورد تداوم کمک های هنگفت برای برنده ساختن اوکراین در جنگ، ترس از اتمی شدن این جنگ است. حتی بایدن رئیس جمهور امریکا که دیروز پوتین رئیس جمهور روسیه را حرام زادۀ دیوانه خواند، این ترس را آشکار ساخت و گفت که همیشه باید نگران جنگ اتمی باشیم. پوتین نیز روز گذشته برای سی دقیقه با هواپیمای بم افگن اتمی نوع "تی یو 160 اِم" پرواز کرد و پیام احتمال اتمی شدن جنگ اوکراین را برای امریکایی ها و اروپایی رساند.
امید امریکا و اروپا به بحران تسلیحاتی و اقتصادی روسیه در جنگ
یکی از نکاتی که امریکایی ها و اروپایی ها را به ناکامی روسیه در جنگ اوکراین امیدوار می سازد، گرفتاری روسیه به کمبود تسلیحات و مهمات در جنگ و بحران اقتصادی است که روسیه را از تامین هزینه های جنگ باز دارد و سر انجام از پای در اندازد.
این امیدواری تا چه حد درست است؟
امریکا دیروز به جمهوری اسلامی ایران هشدار داد که اگر موشک‌های بالستیک به روسیه تحویل بدهد که خبرگزاری رویترز خبرارسال این راکت ها را منتشر کرد، با واکنش سریع و شدید جامعۀ بین‌المللی روبرو خواهد شد. البته جامعۀ بین المللی از نظر امریکا فقط خودش و متحدین غربی اش است و کشورهای خارج از این حلقه در چشم امریکا جامعۀ بین المللی حساب نمی شوند. امریکایی ها و اروپایی ها قبلا نیز ادعا کرده اند که کوریای شمالی نیز به روسیه که به کمبود تسلیحات و مهمات در جنگ روبرو شده است راکت و مهمات ارسال می کند.
این جا دو نکته قابل دقت و تامل است:
1 - اگرجمهوری اسلامی ایران از نظر تولید تسلیحات به خصوص راکت های بالستیک و هواپیماهای بدون سرنشین به حدی پیش رفته و قدرتمند شده باشد که با ارسال آن می تواند به روسیه توان جنگ و ایستادگی در برابر اوکراین یعنی در برابر غرب و ناتو بدهد، پس ایران در آیندۀ بسیار نزدیک به قدرت مسلط منطقه ای در خاور میانه تبدیل می شود که امریکا را می تواند از منطقه بیرون کند و شعار نابودی اسرائیل را محقق سازد.
آیا چنین خواهد شد و ادعای امریکا در مورد بحران تسلیحاتی روسیه درست است؟
2- حقایق موجود در مورد توانایی تسلیحاتی روسیه و صنعت تولید سلاح در روسیه نشان میدهد که ادعای امریکایی ها و اروپایی ها به خصوص انگلیس ها در مورد کمبود و بحران تسلیحاتی روسیه درست نیست.
منابع مختلف حتی منابع غربی می گویند که روسیه سالانه تا سیصد چین تانگ می تواند تولید کند. امریکا سالانه 240 هزار مرمی یا گلولۀ توپخانه تولید می کند، در حالی که روسیه می تواند تا دونیم ملیون گلولۀ توپخانه در سال تولید کند. روسیه می تواند هر ماه چهار هزار هواپیمای بی سرنشین یا پهپاد نوع "اِف پی بی" تولید کند. همینگونه تولیدات انواع راکت و توپخانه در روسیه به میزان بالا ادامه دارد.
بحران اقتصادی روسیه که امریکا و اروپا از همان آغاز جنگ منتظر بودند تا روس ها را در جنگ زمین گیر کند و به شکست شان منتهی شود، در این دو سال بوجود نیامد. بر خلاف، روسیه مانع شکل گیری چنین بحران شد و ارزش ربل و تورم را کنترل کرد و ثابت نگهداشت. جنگ اوکراین به جای آنکه روسیه را دچار تورم کند، کشورهای اروپایی را با این مشکل روبرو ساخت.
به هر حال، به نظر میرسد که جنگ اوکراین سومین سال خود را تا پایان سال روان 2024 پشت سربگذارد. سرنوشت این جنگ تا حد زیاد به انتخابات ریاست جمهوری امریکا تا پایان این سال و پیروزی فردی است که به عنوان رئیس جمهور وارد قصر سفید می شود. اگر این شخص ترامپ باشد و تصمیم به قطع کمک به اوکراین بگیرید، ممکن است جنگ با کنار رفتن زلنسکی و فروپاشی حکومت او از راه مذاکره و توافق سیاسی که قطعاً روسیه کریمه و حوزۀ دونباس را در اختیار خواهد داشت، به پایان برسد.
اگر رئیس جمهور آیندۀ امریکا هم چنان کمک های مالی و تسلیحاتی را به اوکراین ادامه و افزایش دهد، جنگ وارد سال های بعدی خواهد شد. این احتمال بسیار ضعیف است که اروپایی ها بدون امریکا بار این جنگ را بدوش بکشند و هزینه های اوکراین را از نظر مالی و تسلیحاتی تامین کنند.
تداوم جنگ با تداوم کمک های مالی و نظامی امریکا و اروپا به اوکراین برای شکست روسیه در این جنگ آنگونه که زلنسکی توقع دارد، یک احتمال ضعیف و انتظار غیر واقعی به نظر میرسد. شکست یک قدرت بزرگ اتمی که آنهم روسیه باشد در یک جنگ متعارف و کلاسیک نمی تواند، یک انتظار واقعی باشد.
