در تاریخ سیاسی افغانستان هر باریکه افراد دیکتاتور و بنیادگرای در راس نظام قرار گرفته است، مردم افغانستان شاهد افزایش قابل توجهی محدودیت‌ها و سرکوب حقوق زنان بوده اند. این محدودیت‌ها عموماً در حوزه‌های آموزش، اشتغال و مشارکت اجتماعی زنان به وضوح مشاهده می‌شود.
سه دوره تاریک که بیشترین شباهت‌های سیاسی و اجتماعی را با یکدیگر دارند، شامل حکومت حبیب‌الله کلکانی، حکومت مجاهدین و حاکمیت طالبان، نشان‌دهنده الگوهای مشابهی در وضع و اجرای مقررات سختگیرانه علیه زنان هستند. این دوره‌ها به ویژه در زمینه‌های آموزشی، فرصت‌های شغلی و نحوه تعامل زنان با جامعه، بیشترین محدودیت‌ها را اعمال کرده‌اند، که به وضوح نشان‌دهنده ادامه روند سرکوب و محدودیت حقوق زنان در این نظام‌ها است.
حکومت حبیب‌الله کلکانی، که به دنبال توطئه‌های انگلیسی برای سقوط حکومت ملی و مترقی امانی به قدرت رسید، پایان‌بخش دوره‌ای پرشکوه از تاریخ افغانستان بود. این دوره آغازگر سرکوب شدید فرهنگی و محدودیت‌های جدی علیه زنان و آموزش بود. نخستین اعلامیه‌های دوره «سقوی» به وضوح نشان‌دهنده جنگی علیه معارف و حقوق زنان بود و این رویکردها مشابهت‌های زیادی با سیاست‌های رژیم طالبان دارند. در دوران حکومت حبیب‌الله کلکانی، مجموعه‌ای از مقررات سختگیرانه به تصویب رسید که شامل لغو آزادی‌های فردی و آموزشی بود. این مقررات، از جمله لغو آزادی حجاب، تعطیلی مکاتب آموزش زبان‌های خارجی و محدودیت‌های شدید بر آموزش زنان، به منظور تقویت قوانین شرع و کاهش تأثیرات فرهنگی و آموزشی غیر دینی اعمال شد. این سیاست‌ها نشان‌دهنده تلاش برای بازگشت به اصول شرع و محدود کردن تأثیرات فرهنگی مدرن بود که تا حد زیادی مشابه رویکردهای طالبان در دوران معاصر است.
پس از سقوط حکومت نجیب در سال ۱۹۹۲، گروه‌های تنظیمی (حزب اسلامی، جمعیت اسلامی، اتحاد اسلامی، جبهه ملی نجات، حزب وحدت اسلامی، جنبش ملی اسلامی...) به کابل وارد شدند، اما به دلیل درگیری‌های داخلی مداوم، قادر به تدوین و اجرای سیاست‌های مشخصی در قبال زنان نشدند. این جنگ‌ها که به وضعیت اضطراری در کابل منجر شد، نه تنها زنان را به خانه‌نشینی واداشت بلکه اقشار تحصیل‌کرده افغانستان را به مهاجرت به کشورهای همجوار و غربی مجبور کرد. در دوره چهارساله حکومت مجاهدین، که با اوج جنگ‌های داخلی همزمان بود، آموزش دختران متوقف شد و فتوای ممنوعیت تعلیم مختلط و کار مشترک زنان و مردان صادر گردید. وضعیت امنیتی به قدری نامناسب بود که زنان قادر به حضور در محیط‌های آموزشی و شغلی نبودند و حتی قانون اساسی ناتصویب شده دولت برهان الدین ربانی محدودیت‌هایی را بر آموزش دختران بالاتر از صنف ششم وضع کرده بود. سران مجاهدین، به دلیل فقدان هماهنگی و برنامه‌ریزی مشخص، نتوانستند سیاست‌های مؤثری برای زنان تدوین کنند.
طالبان که از میان گروه‌های تندروتر مجاهدین برخاستند، سیاست‌های بسیار سختگیرانه‌ای را علیه زنان اتخاذ کردند، به‌گونه‌ای که خروج زنان از خانه حتی برای نیازهای ضروری، به‌ویژه بدون همراهی محرم شرعی، به شدت محدود شد. طالبان به دلیل اقدامات زن‌ستیزانه و خشونت علیه زنان، شهره عام و خاص است. طالبان اول وقتی که قدرت را در سال ۱۹۹۶ بدست گرفت، بیشترین فرامین شان را علیه خانم ها صادر کردند. زنان در ان دوره مجبور بودند همیشه در مکان‌های عمومی برقع بپوشند، زیرا به گفته یکی از سخنگویان طالبان، «چهره زن منبع فساد برای مردان است.» حق اشتغال، حق تحصیل... همه و همه از زنان گرفته شده بود و مردم افغانستان تجربه بی نهایت دردناک از دوره طالبان اول داشت.
پس از امضای توافقنامه دوحه میان ایالات متحده آمریکا و طالبان، گمانه‌زنی‌هایی پیرامون مشارکت طالبان در آینده سیاسی افغانستان شکل گرفت. تعدادی از هواداران تفکر طالبانی برای مردم افغانستان تبلیغ می‌کردند که این گروه دچار تحول شده و نگرش آنها نسبت به زنان و جامعه تغییر کرده و قابل درک است. با این حال، پس از به دست گرفتن قدرت توسط طالبان در آگوست ۲۰۲۱، آنها همانند دوران حکومت قبلی خود، به تدریج مقررات و فرامین سختگیرانه‌ای را علیه زنان یکی پی دیگری وضع نمودند. طالبان دوم در طول ۳۶ ماه حاکمیت خود ۳۶ فرمان علیه حقوق زنان صادر نمودند و قافله صدور فرامین علیه زنان هنوز هم متوقف نشده است و این فرامین را یکی پی دیگری با شدیدترین شکل ان اعمال می نمایند. ممکن این مقررات و فرامین را در چهار حوزه (محرومیت از سیاست، محدودیت حضور یا فعالیت در فضای عمومی، ممنوعیت ادامه تحصیل و محدودیت در حق کار) مورد بررسی و مداقه قرار داد. فرامین صادر شده ایکه حقوق زنان را تحدید کرده و یا هیچ توجه به زنان منحیث نیمی از پیکر جامعه نکرده است، قرار ذیل است:
1. طالبان در سپتمبر ۲۰۲۱ یک کابینه کاملا مردانه را اعلام نمود.
2. بیانیه وزارت داخله طالبان در ستمبر ۲۰۲۱ مبنی بر محدودیت برای خانم هایکه تظاهرات می کنند.
3. در سپتمبر ۲۰۲۱ به کارمندان زن که در نهاد های دولتی کار می کنند، توصیه شد که در خانه بماند.
4. در سپتبمر ۲۰۲۱ به کارمندان زن شاروالی کابل گفته شد تنها آنهایی که کارشان توسط همکاران مردشان قابل انجام نباشد اجازه ادامه کار دارند.
5. یک ماه بعد، به کارمندان زن وزارت مالیه نیز گفته شد که مردی از اعضای خانواده را برای کار به جای خود بفرستند، و خود در خانه بمانند.
6. نشر و پخش سریال‌ها و فیلمهایی را که زنان در آنها نقش ایفا کرده‌اند، را ممنوع کردند.
7. منع فعالیت مکتب ملی موسیقی در افغانستان.
8. در ۸ سپتامبر ۲۰۲۱، احمدالله وثیق، معاون وزیر وقت اطلاعات و فرهنگ، گفت ورزش زنان یک فعالیت «نامناسب و غیر ضروری» است، چرا که ممکن است چهره و بدن بازیکنان پوشیده نباشد، که در شرع مجاز نیست.»
9. کمتر از یک ماه پس از قدرت گرفتن مجدد طالبان، آنها جدایی محصلین دختر و پسر در پوهنتون های خصوصی را توصیه کردند.
10. وزارت امور زنان را در سپتمبر ۲۰۲۱ منحل اعلام کرد.
11. در ۱۷ سپتامبر ۲۰۲۱، خبرنامه وزارت معارف از متعلمین و معلمان پسر خواست که به مکاتب خود بازگردند اما در مورد مکاتب متوسطه دخترانه از صنف هفتم تا دوازدهم چیزی نگفته بود.
12. زنان در نوامبر ۲۰۲۱ بر اساس فرمان جدید تحمیلی طالبان از حضور در نمایش های تلویزیونی در افغانستان منع شدند و روزنامه نگاران و مجریان زن نیز دستور داده شد که چهره خود را کاملا بپوشانند.
13. در ۲۶ دسامبر ۲۰۲۱ طالبان محدودیت‌های سفر بر زنان را اعمال کردند.
14. وزارت امر به معروف و نهی از منکر به تاریخ ۲۶ دسمبر ۲۰۲۱ اعلام کرد که رانندگان وسایط نقلیه حق ندارند زنان را بدون محرم از یک مکان به مکان دیگرانتقال دهند.
15. جنوری ۲۰۲۲، طالبان کارزار «رعایت حجاب» را آغاز کردند و بیلبوردهای زیادی در سطح شهر نصب شدند.
16. ۲۷ فبروری ۲۰۲۲، طالبان همچنین محدودیت‌هایی را برای سفر زنانیکه به خارج از کشور بدون قیم و محرم می روند، را اعمال کردند.
17. با دوباره قدرت گرفتن طالبان دروازه های تمام خانه های امن بسته شد.
18. تصاویر زنان در تابلو سالن‌های زیبایی و روی دیوارها رنگ پاشیده شده بود و شعارهای جدید طالبان بر روی دیوارها نقش بسته بودند، در برخی به زنان توصیه می‌شد که حجاب داشته باشند.
19. در می۲۰۲۲ ، طالبان یک فرمان پوشش برای زنان را اعلام کرد و گفت که همه زنان باید صورت خود را در ملاء‌عام بپوشانند وگرنه «ولی مرد» آنها مجازات خواهد شد.
20. در می ۲۰۲۲ به صاحبان دوکان ها دستور داده شد که سر مانکن‌ها که لباس زنانه دارد را بپوشانند.
21. در ماه می ۲۰۲۲ به مراکز تعلیمی دریوری در ولایت هرات توصیه شد که زنان را آموزش ندهند.
22. به تاریخ ۵ جون ۲۰۲۲ در برخی از ولایات به رستورانت ها دستور داده شد که به زنان اجازه صرف غذا را ندهند و به آن ها اجازه ورود به رستورانت ها داده نشود، زیرا به زعم طالبان این کار شرعا حرام است.
23. در ۷ جون ۲۰۲۲ طالبان نماز خواندن زنان را در مساجد حرام خوانده و از ورود زنان به مساجد در برخی ولایات جلوگیری کرده و گفتند که زنان حق ندارند نماز را با جماعت بخوانند.
24. در سپتامبر ۲۰۲۲، طالبان برخی از کورس های زبان در کابل و سایر ولایات را تعطیل کردند و اصرار داشتند که معلمان زن برای متعلمین زن استخدام شوند.
25. در هفته اول اکتبر ۲۰۲۲، امتحانات ورودی پوهنتون ها در ۳۳ ولایت افغانستان آغاز شد، اما این اولین بار بود که انتخاب رشته برای محصلین دختر محدود شد.
26. حدود دو هفته بعد، طالبان اعلامیه‌هایی را در پوهنتون کابل منتشر کردند مبنی بر اینکه محصلین دختر از ادامه تحصیل در دوره‌های ماستری در رشته‌هایی مانند زراعت، تجارت، علوم کامپیوتر و انجنیری منع شده‌اند.
27. پارک‌ها، حمام‌های زنانه و مراکز ورزشی در نوامبر ۲۰۲۲ به روی زنان بسته شد.
28. بیرون رفتن دسته جمعی زنان در روزهای عید فطر و عید قربان ممنوع شد.
29. منع اشتراک برخی محصلین در جشن فارغ التحصیلی خود در خارج از پوهنتون، یکی دیگر از محدودیت های علیه زنان بود.
30. ۲۱ دسامبر ۲۰۲۲ روزی بود که وزارت تحصیلات عالی دولت طالبان دختران را از تحصیلات عالی منع کرد و دروازه پوهنتون های دولتی و خصوصی را به روی زنان تا «اطلاع بعدی» بست.
31. به تاریخ ۲۲ دسمبر ۲۰۲۲ طالبان پخش و نشر سریال و فیلم ها را به دلیل نقش داشتن زنان در آنها از طریق رسانه ها ممنوع اعلام کرد، این گروه حضور زنان را در سریال ها و فیلم ها مغایر با شریعت خواند ه و نشر و پخش سریال ها را نیز ممنوع کردند.
32. در ۲۴ دسامبر ۲۰۲۲، حکومت طالبان کارهمه کارمندان زن در سازمان‌های غیردولتی ملی و بین المللی را ممنوع اعلام کرد.
33. در جون ۲۰۲۳، مقام‌های طالبان گفتند دستور بستن تمام آرایشگاه‌های زنانه را «تا یک ماه دیگر» صادر می کنند.
34. در فبروری ۲۰۲۴ درخواست از سازمان ملل به خاطر عدم شرکت زنان در کانفرانس دوحه و در جون ۲۰۲۴ خواست دوباره طالبان برای عدم شرکت زنان در کنفرانس دوحه از موارد دیگر ضدیت طالبان با زنان است.
35. در جون ۲۰۲۴ گروه طالبان اعلام کردند که حقوق همه کارمندان زن ۵ هزار افغانی باشد.
36. ترویج ازدواج های زیر سن و مروج ساختن فرهنگ چند همسری.
پدیده تبعیض علیه زنان در افغانستان، به ویژه زمانی که طالبان به قدرت آمدند، تأثیرات و پیامدهایی گسترده ای به دنبال داشته است. این پدیده نه تنها منجر به توقف تحصیلات دختران در مدارس و دانشگاه‌ها شده است، بلکه زنان را از حقوق سیاسی و حضور در فضای عمومی محروم ساخته و آنها را در بستر خانه به محدودیت‌های شدیدی محکوم کرده است. این اقدامات منجر به تحقیر روانی و اجتماعی زنان، نابودی فرصت‌های توسعه شخصی و حرفه‌ای آنان، و به تبع آن، افزایش فقر و آسیب‌های اجتماعی گردیده است.
