جمهوریت محمد داود ( ۶ )
در تهیه مسوده قانون اساسی جمهوریت، بانو فاطمه کیفی و عالیه حفیظ از سابقه داران وزارت معارف موظف بودند تا موارد را در باره حقوق زنان در مسوده قانون اساسی درج سازند. آنان بعد از اجلاس کمیسیون، از مسئولیت های شان صحبت در رادیو و یا نشرات دولتی نداشته اند تا روشن می شد که بالای چه مسایل مربوط به
زنان در اجلاس کمیسیون جر و بحث داشتند.
یازده بانوی تحصیل کرده و با تجربه در امور مسلکی که هفت بانو آن حمیرا حمیدی، خانم پزشک ثریا خادم، خالده غوث، زینب امین، پوهندوی محبوبه حقوق مل، عزیزه احسان عمر، ذ کیه رسول، و خدیجه، از طریق انتصاب و چهار بانوی دیگر، کبرا نورزایی از شهر کابل، عزیزه امانی از قندوز، نجیبه سیر از شهر خلم و نجیبه از ولایت هرات، با انتخاب در جمع ۳۴۷ عضو لویه جرگه قانون اساسی جمهوریت که ۲۱۹ عضو انتخابی و ۱۲۸ عضو انتصابی داشت، شرکت داشتند تا در باره حقوق زنان ابراز نظر و رای دهند. این بانوان مانند آقایون تنها با بالا بردن دست و تائید بند های قانون اساسی، کدام ابراز نظر نداشتند.
مجلس بزرگ یا لویه جرگه در دهم دلو ۱۳۵۵ (۱۹۷۶) در عمارت صحت عامه شهر کابل شروع بکار کرد. قانون اساسی جمهوریت در سیزده فصل و ۱۳۶ ماده در ماه حوت ۱۳۵۵یا فبروری(۱۹۷۷) تصویب گردید. قرار ماده ۷۶ قانون اساسی تصویب شده، « رئیس جمهور پس از نامزد شدن از طرف حزب از طریق لویه جرگه با اکثریت دو ثلث آرای اعضای مجلس برای مدت شش سال انتخاب میگردد.» در حالیکه محمد داود نه رئیس حزب بود و نه حزب با اساسنامه و اعضای که نمایندگی از آن کند مشخص بود و قانون اساسی هنوز بطور رسمی نافذ نه شده است. وکلاء لویه جرگه با عجله محمد داود را برای مقام ریاست دولت پیشنهاد کردند. با اصرار وکلاء مجلس محمد داود با تکرار «به یک شرط» که آن هم معلوم نشد چه شرطی بود، پیشنهاد وکلاء مجلس را قبول کرد و با رای اکثریت اعضای مجلس لویه جرگه، نخستین رئیس جمهور افغانستان انتخاب شد.
قانون اساسی جمهوریت در ماده ۷۸، برخلاف قانون اساسی شاهی که قدرت دولت را بین سه قوه تقسیم کرده بود. رئیس جمهور یا رئیس حزب (حزب واحد) را نه تنها بر تمام قوای دولت بلکه بر مقدرات مملکت بیشتر از قدرت یک پادشاه مطلق العنان صلاحیت داده بود. مقام نخست وزیر، قاضی القضات و تشکیلات ستره محکمه در قانون اساسی جمهوریت در نظر گرفته نه شده بود و قضات مانند قوانین قبل از ۱۳۶۴ تحت اداره مستقیم رئیس دولت و بطور رسمی زیر اثر وزیر عدليه قرار داشتند.
ماده ۴۷ قانون اساسی جمهوریت حقوق و آزادی فردی را محدود و مقید به هدفهای انقلاب ۲۶ سرطان ۱۳۵۲ ساخته بود که مخالفت با آن « خائن ملی» شمرده شده و محاکمه می گردید. قانون اساسی جمهوریت هنوز نافذ نگردیده بود که کودتا ۲۷ اپریل ۱۹۷۷یا ۷ ثور ۱۳۵۷جمهوریت داود خان را سقوط داد.
در آغاز سیاست خارجی دولت جمهوریت نزدیکی با شوروی ، سردی با ایران و کشیدگی با پاکستان بود. بعد از دو سال که پایه های رژیم جمهوریت استحکام یافت، و پلان های انکشاف اجتماعی و اقتصادی دولت روی دست گرفته شد. افغانستان وارد مرحله جدید از سیاست خارجی نیز گردید. محمد نعیم برادر محمد داود نماینده خاص رئیس جمهور در سیاست خارجی دولت موظف گردید تا افغانستان را از قید وابستگی روز افزون اقتصادی و سیاسی دولت شوروی بیرون کشیده، روابط دوستانه ای با کشور های غربی بخصوص امریکا، و کشور های اسلامی ایجاد نموده و در بهبود دوستی بین افغانستان، ایران و پاکستان تلاش کند.
سفر نماینده خاص رئیس جمهور به کشور های عراق، لیبی، الجزایر، مصر، عربستان، ایران و سفر وزیر خارجه ایران به کابل سبب بهبود روابط بین افغانستان و ایران گردید. سفر داود خان به عربستان و ایران و وعده کمک های نقدی ایران به افغانستان که جانشین کمک های اقتصادی شوروی گردد و میانجی گری شاه ایران بین افغانستان و پاکستان ، سبب شد روابط افغانستان و پاکستان عادی شود.
سفر بو تو صدراعظم پاکستان به کابل و محمد داود رئیس جمهور به پاکستان روابط متشنج افغانستان و پاکستان بعد از مدتی طولانی کاهش و بهبود یافت. جنرال ضیاء الحق نیز روابطش را با افغانستان دوستانه ادامه داد. تجدید نظر سیاست خارجی افغانستان سبب سفر کیسنجر وزیر خارجه امریکا بتاریخ ۱۷ اسد ۱۳۵۵ به افغانستان شد که باعث ادامه و افزایش کمک های امریکا گردید. جمهوریت مردم چین ، کانادا، انگلستان، جمهوری اتحاد آلمان، استرالیا، و دیگر کشور ها آمادگی و کمک های شان را با افغانستان نیز ادامه و افزایش دادند.
محمد داود رئیس جمهور در طول ریاست دولت افغانستان دو بار به مسکو سفر داشت که یکی آن در جو زای ۱۳۵۳ یا ۴ جون ۱۹۷۴ بود که اتحاد شوروی را «دوست بزرگ افغانستان» خطاب کرد. محمد داود آرزو داشت بار دوم به مسکو سفر کند تا برژینف را در جریان انحلال ( کمیته مرکزی) بعد از تصویب قانون اساسی بگذارد. پیشنهادش هنوز مطرح بود که دعوت نامه ای از مسکو به وزارت خارجه افغانستان مواصلت نمود. محمد داود رئیس جمهور به تاریخ ۱۲ تا ۱۵ اپریل ۱۹۷۷( حمل ۱۳۵۶) با رهبر و مقامات عالی دولت شوروی ملاقات کرد و آنها را از ایجاد روابط دوستانه ای افغانستان با همسایه ها جنوبی و شرقی و برکناری اعضای حزب دموکراتیک خلق از مقامات دولتی مطلع ساخت.
در این سفر برژینف رهبر شوروی از فعالیت های متخصصین کشور های عضو ناتو در پروژه های ملل متحد در مناطق شمالی افغانستان، که مقصد شان جاسوسی از شوروی است را به محمد داود رئیس جمهور شکایت کرد و تقاضای خروج آنها را از آن منطقه گردید. صمد غوث مدیر عمومی سیاسی وزارت خارجه که در این سفر محمد داود را همرایی می کرد، پاسخ محمد داود را در صفحه ۲۳۸ و ۲۳۹کتاب « سقوط افغانستان» چنین می نویسد: « فضای سالون تیره شد. برخی از روسها ناراحت معلوم شدند و افغانها بسیار آزرده بودند من بطرف سردار محمد داود نگریستم، رنگش دود کرده بود. برژینف سخنان خود را قطع کرد، مثل اینکه منتظر جواب رئیس جمهور است، داود خان به آواز بلند و احساساتی جواب داد : آنچه شما گفتید، افغانها آنرا توقع نداشتند و مداخله در امور افغانستان میدانند. چنانکه قبلاً گفته شد، افغانستان روابط خود را با شوروی با ارزش میداند. ما هیچ وقت نخواهیم داد که به ما حکم کنید که چگونه کشور خود را اداره کنیم، چه کسی را در افغانستان استخدام نمائیم، چگونه و در کجا متخصص را توظیف کنیم. این صرف مربوط به اداره دولت افغانستان است، اگر ضرورت باشد افغانستان غریب باقی خواهد ماند، اما در فیصله های خود آزاد خواهد بود.» به این طریق مناسبات چندین ساله افغانستان و شوروی بعد از برخورد رهبران دو کشور وارد مرحله جدید گردید. برخورد مسکو با محمد داود، ژست آشتی جویانه مسکو، وضعیت داخلی و عوامل سقوط جمهوریت را در بخش ۳۹ دنبال کنید.
منابع :
کرباس پوشهای برهنه پا- دکتر محمد حسن شرق، زنان افغان زیر فشار عنعنه ...- دکتر سید عبدالله کاظم، تحلیل واقعات سیاسی افغانستان- عبدالحمید مبارز ، افغانستان در پنج قرن اخیر- میر محمد صدیق فرهنگ، خاطرات سیاسی- سید قاسم رشتیا. مبادی حقوق اساسی- اریک جینس مشاور استادان پرو گرام تعلیمات حقوقی افغانستان Erik Jensen ( ALEP Faculty Advisor, AFGHANISTAN LEGAL EDUCATION PROJECT)
محمد طاهر ،
امریکا - نوامبر ۲۰۲۴ ( عقرب ۱۴۰۳)
.
