اهمیت این پایپلاین:
ترکمنستان یک کشور بزرگ دارندۀ گاز طبیعی است، که منابع آن در پهلوی منابع فدراسیون روسیه، قطر و ایران اهمیت جهانی دارد. اما برخلاف سه کشور اخیرالذکر، ترکمنستان در شبکۀ بزرگ بازار جهانی، مخصوصاً اروپا، وصل نیست و نمی تواند با فدراسیون روسیه، ایران و قطر رقابت نماید. از جانب دیگر بازار گاز قطر در
اروپا و از روسیه، هم در اروپا و هم در چین بسیار رونق دارد. این در حالیست، که ایران زیر تعزیرات اقتصادی قرار داشته و نمی تواند در این بازارها رقابت نماید. بنا
بر آن برای ترکمنستان بهترین بازار گاز در حوزۀ بزرگ هند و پاکستان است، مخصوصاً که این دو کشور نیم قارۀ هند بیشتر از 1,6 میلیارد نفر جمعیت داشته و منابع قابل توجه گاز ندارند. از جانب دیگر صنایع آنها به سرعت رشد می کند و این رشد سرسام آور به منابع گاز نیاز دارد، که ترکمنستان می تواند آنرا از طریق پایپلاین تاپی تأمین نماید. با اجرای این پروژۀ بزرگ اقتصادی، اهمیت استراتیژیک افغانستان بالا می رود، خاصتاً، که سالانه حدود 500 میلیون دالر امریکائی حق العبور نصیب افغانستان می شود و گاز این کشور نیز از طریق این پایپلاین می تواند صادر شود. علاوه بر این، ساختارهای متعدد اقتصادی مانند جاده و خط ریل به اضافۀ منضمات دیگر پایپلاین، اعمار می گردد و برای هزاران نفر در افغانستان کار پیدا می شود. مُضاف بر این شهرهائی، که در مسیر پایپلاین قرار دارند، از نعمت گاز برخوردار شده و منابع زیر زمینی، که در حوزه های غرب و جنوب غرب کشور قرار دارند، می توانند با تمدید این پایپلاین و دسترسی به انرژی استخراج گردند. به باور دانشمندان، اهمیت این پایپلاین برای هند و افغانستان با نقش پایپلاین 2 Nord Stream برای آلمان و روسیه قابل مقایسه است. از طریق این پایپلاین در آینده صدها میلیارد متر مکعب گاز انتقال خواهد یافت، که اقتصاد ملی کشورهای پاکستان و هند را تقویه کرده و ساختارهای محلی صنعتی آنها را از اساس دگرگون خواهد ساخت. قرار است، که در آیندۀ دورتر یک پایپلاین مشابه برای انتقال نفت نیز اعمار گردد و با وصل این دو پایپلاین به بحر هند به حوزۀ جنوب شرق آسیا نیز انرژی صادر شود.
مسیر پایپلاین و منابع گاز:
پایپلاین تاپی از منطقۀ دولت‌آباد، که در جنوب ترکمنستان قرار دارد، آغاز شده، از سرحد افغانستان و مناطق هرات و قندهار گذشته به مرز پاکستان می رسد. این پایپلاین در پاکستان از شمال غرب به طرف جنوب شرق امتداد یافته، از کویته گذشته تا ملتان ادامه می یابد. بعداً از آنجا با عبور از سرحد هندوستان در شهر فاصیلکا به پایان خود می رسد.
https://tinyurl.com/26s69dbb
آنگاه این گاز توسط چند پایپلاین دیگر از منطقۀ فاصیلکا تا پایتخت هندوستان به دهلی انتقال داده می شود. طول مجموعی پایپلاین تاپی به 1740 کیلومتر می رسد. کار تمدید پایپلاین در ترکمنستان، پاکستان و هندوستان قبلاً به انجام رسیده. ولی 735 کیلومتر پایپلاین، که در افغانستان اعمار می گردد، هنور تمدید نشده و اینک کار آن به تاریخ 11 سپتمبر 2024 برای بار چهارم افتتاح گردید. احتمال دارد، که متخصصان روسی این بخش پایپلاین را، که در خاک افغانستان کشیده می شود، اعمار کنند. قطر این پایپلاین 1,42 متر است و در داخل آن یک ورق محافظتی ضد زنگ لحیم گردیده. قرار پلان، ظرفیت پایپلاین تاپی 33 میلیارد متر مکعب گاز در سال است. منابع گاز برای این پایپلاین از ساحات پیدایش گاز در ترکمنستان، مخصوصاً از حوزۀ گالکیونش (Galkynysh) تأمین می شود. ذخائر گاز گالکیونش بعد از ذخائر حوزۀ "جنوبِ فارسِ" ایران، از بزرکترین منابع گاز در سطح جهان شمرده می شود. در منطقۀ گالکیونش 21,4 بیلیون متر مکعب گاز کشف شده، که دو برابر منابع گاز در "حوزۀ فروافتادۀ اورینگوی" روسیه می باشد.
تاریخچۀ پایپلاین تاپی:
طرح این پایپلاین از جانب کمپنی نفتی یونوکال امریکائی در آغاز دهۀ 1990 میلادی و بعد از فروپاشی اتحاد شوروی سابق از جانب دولت امریکا روی دست گرفته شد. دقیق همین موضوع بود، که امریکائیها، مجاهدین را در اواسط دهۀ 1990 از صحنۀ تمثیل سیاست افغانستان روفتند و تحریک طالبان را به سرعت در این کشور مسلط گردانیدند. هنوز چند صباحی از جابجائی طالبان در اورنگ قدرت نگذشته بود، که رئیس جمهور امریکا، آقای کلینگتن هیأتی از طالبان را در امریکا دعوت کرد و آقای خلیلزاد مهماندار آنها بود. فراموش نشود، که در آن زمان آقایان کرزی و خلیلزاد کارمند کمپنی نفتی یونوکال بودند. بعد از آنکه مناسبات امریکا و طالبان در پایان دهۀ 1990 میلادی و در ظاهر به خاطر همکاری با القاعده بر هم خورد، این پروژۀ بزرگ از چنگ امریکائیها بیافتاد. در این ماجرا، قطر، ایران و روسیه به حیث مخالفان این پروژه سهم داشتند تا بازار انرژی این سه کشور غنی از گاز، رو به کساد نرود. ازینروست، که سه کشور اخیرالذکر از همان آغاز ماجرا، با طالبان دوست صمیمی گردیدند و به وسیلۀ تحریک طالبان توانستند در سه دهۀ اخیر مانع اعمار پروژۀ تاپی در افغانستان گردند.
حالا که تاریخ ورق خورده و رقبای جهان غرب مانند روسیه، ایران، هند و چین به هم پیوسته اند، اعمار پایپلاین تاپی از اهمیت بسیار برخوردار گردیده. ازینرو طالبان، سرشار از بادۀ پیروزی، هیاهو و غلغله بر پا کرده اند، که با اعمار پروژۀ تاپی اینک مردم افغانستان را به بهشت موعود می برند. در حالی، که کمپنیهای خونخوار نفتی جهان غرب آرام نخواهند نشست و مانع این پروژه خواهند شد. جنگ اوکراین نمونۀ این منازعه است، که برندۀ آن کمپنیهای نفتی امریکاست، که بازار گاز اروپا را تصاحب کرده، پایپلاین 2 Nord Stream را عقیم کردند. بازندۀ این ماجرای انرژیتیک کمپنیهای نفت و گاز روسی اند، که این بازار عظیم را از دست داده اند. لاکن بازندگان حقیقی این جنگ، مردم اوکراین اند که زیر ستم کمپنیهای نفتی و سلاح سازی جهان غرب و روسیه تباه شدند.
فراموش نشود، که پوتین در دیدار خود با عمران خان در مسکو در فبروری 2022 وعده داده بود، که علاوه بر یک سری کمکها، پروژۀ تاپی را در افغانستان نیز اعمار می کند. لاکن هنوز عمران خان از سفر بر نگشته بود، که امریکا برنامۀ سقوط او را روی دست گرفت.
مشکلات فراروی اعمار پایپلاین تاپی:
مشکلات زیادی فراروی اعمار این پایپلاین قرار دارد، از جمله، به قول استاد مسعود، "رقابت قاتلانۀ قطر، ایران و امارات متحدۀ عربی"، تأمین امنیت، تمویل مالی، رقابت بین هند و پاکستان، جنگ تی تی پی و جنبش جدائی طلب بلوجستان در تقابل با حکومت پاکستان و بعضی معضلات دیگر. ازینرو تا زمانی، که دست کشورهای زور آور جهان و کشورهای همسایه و منطقه از افغانستان قطع نگردد، امکان اعمار پروژه های انکشافی، رفع پسماندگی مزمن، فقر و گرسنگی مردم کشور میسر نمی شود و شاید کار افتتاح این پروژه برای چندمین بار دیگر آغاز گردد. ازینرو ایجاد یک دولت ملی به دست مردم افغانستان پاد زهر این همه معضلات پنداشته می شود.
پایان
کمیته تحقیق مجمع دانشمندان و متخصصان افغانستان
چهارشنبه ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴
مطابق با هفتم قوس ۱۴۰۳
پاریس - فرانسه
